Haşhaşinler veya Haşhaşin Tarikatı 1090 yılının Eylül ayında İsmaili din adamı Hasan Sabbah tarafından kurulmuş, dini tarikat görünümlü siyasi bir örgüttür.

Tarikat 11.yy'da İsmaililik mezhebi esaslarına dayanan Fatımiler devleti içindeki dinsel bir hizipleşme sonucu ortaya çıkmıştır. Bu hizipleşme sonucu ortaya çıkan iki koldan biri olan Nizarilik kolunun temsilcisi olan Haşhaşin Tarikatı önce İran sonra da Suriye'ye yayılmıştır.

Kuşatılması ve ele geçirilmesi güç kaleler temelinde örgütlenmiş olan Haşhaşin Tarikatı önemli kişilere yönelik suikastlere dayanan etkili bir askeri strateji geliştirerek Orta Çağ İslam dünyasında çok önemli ve farklı bir güç olarak ortaya çıkmıştır. Haşhaşin Tarikatı ideolojik açıdan dönemin Sünni siyasi ve dini çevrelerini düşman olarak görmüştür. Özel olarak da Abbasi Halifeliği ve onun koruyucusu olan Büyük Selçuklu Devleti esas düşmanları olmuşlardır.

Haşhaşinlerin tarihi Alamut Kalesi'nin 4 Eylül 1090 tarihinde alınmasıyla başlar.

Hasan Sabbah'ın (1032-1124) kurduğu Alamut Devleti, 167 yıl hüküm sürmüştü. Alamut, Pamir'den güneydoğu Akdeniz kıyılarına ve Filistin'e kadar uzanan geniş Ortadoğu coğrafyası içinde, 300'e ulaştığı bilinen Baş Dai'lerin yönetiminde ortaklaşa çalışarak, aynı kazandan yenilen, özel mülkiyetin olmadığı kale yerleşim birimleri "Darül Hicar"lardan (Göçmenevleri, Göçmenler yurdu) oluşan bir devletti.

Baba İshak ayaklanması sonucunda Anadolu Selçuklu Devleti güç kaybı yaşadı.

II.Murat, Arnavutluk kraliyet ailesinden İskender Bey'in isyan etmesi üzerine Arnavutluk'a bir sefer düzenledi.
Kroya (Akçahisar) Kalesi kuşatıldı ve yeni bir Haçlı seferi tehlikesi üzerine kuşatma yarım bırakıldı.

Osmanlı tarihinde "Beylerbeyi Vak'ası'' adıyla anılan ilk yeniçeri ayaklanması sonucu Veziriazam Siyavuş Paşa azledilip yerine ikinci kez Koca Sinan Paşa getirildi.

İstanbul'da sipahi ayaklanması baş gösterdi. Gümrüklerden sorumlu ve adeta sarayın rüşvet eli olarak kabul edilen Ester Kira adlı Yahudi kadın, kocası ve çocuklarıyla birlikte linç edildi.

GUY FAWKES adında bir adam, İngiliz Parlamento binasını havaya uçurmaya çalıştı.

Çünkü aristokrasinin ve burjuvazinin çürümüşlüğünden ve halkı umursamamasından rahatsızdı. Robert Catesby, Thomas Winter ve diğer komplocularla birlikte Kral I.James'e ve tüm aristokrasiye karşı büyük bir plan yaptılar. Yönetimi ve rejimi yıkmak isteyen 12 komplocu Westminster Sarayı'ndaki İngiliz Parlamento binasını, o yılki aristokrasi zirvesinde havaya uçurmaya karar verdi.

Komploculardan birinin bilgi sızdırması sonucu komplo ortaya çıktı ve Fawkes, gece yarısı parlamento mahzenlerinde barut fıçısıyla yakalandı.

Fawkes, 31 Ocak 1606'da sarayın karşısında asılarak idam edildi ve vücudu parçalara ayrıldı.

Barut Komplosu olayı, tarihin o döneminde Katolik Ruhbanlık anlayışının yarattığı despot ve aşırı muhafazakar rejime baş kaldırı olarak değerlendilmektedir. Olay, amacına ulaşamamış olsa da tarihte ki ilk Terörist harekt olarak kabul edilir.

Haile-i Osmaniye (Osmanlı Faciası), Osmanlı Padişahı II. Osman'ın öldürüldüğü olaya verilen isimdir.

Hotin Seferinde savaşmayı reddederek Orduyu zorda bırakan Yeniçerilere karşı Genç Osman, Hacca gitmek bahanesiyle Anadolu, Suriye ve Mısır Türkleriyle Türkmenlerinden yeni bir ordu kurup "Yeniçeri" ve "Sipahi" ocaklarını kaldırmayı düşünmüştü. Bunun üzerine yeniçerilerle sipahiler Genç Osman'a karşı ayaklandı.

İkinci Osman Han'a karşı vezir-i azam Davud Paşa'nın tertibiyle suikast düzenlendi. Genç Osman, güçlü kuvvetli olduğundan bunlarla uzun müddet boğuştuysa da içlerinden birisinin omuzuna vurduğu bir balta darbesi ile yere yıkıldı ve boğularak şehid edildi. 2.Osman'ın yerine 1.Mustafa, yeniden tahta çıktı.

Veziriazam Dilaver Paşa ile Darüssaade Ağası Süleyman Ağa asiler tarafından linç edildi.

Genç Osman'ın katillerinden Cebecibaşı idam edildi. II.Osman'ı boğduran veziriazam Kara Davut, saklandığı samanlıkta yakalanıp cinayet ortaklarından Kalender Uğrusu ile beraber Yedikule zindanına atıldı. I.Mustafa'nın eniştesi ve II.Osman'ın katili Kara Davut, 3 gün sonra idam edildi.

Topkapı Sarayı'na hücum edip IV.Murat'ı tehdit eden zorbalar, Veziriazam Müezzinzade Hafız Ahmet Paşa'yı linç ettiler. Bu olaydan sonra ikinci vezir Topal Recep Paşa veziriazam oldu.

Nasuh Paşazade Hüseyin Paşa, Sadrazam Kemankeş Kara Mustafa Paşa'yı devirmek için isyan edip Üsküdar civarına kadar ilerledi; daha sonra yakalanıp idam edildi.

Hezarpare Ahmed Paşa aleyhine olarak, Kösem Sultan tarafından başlatılan isyan sonucunda;

• Sultan İbrahim Han'ın da tahttan indirildi.
• Tahta, henüz 7 yaşındaki oğlu IV.Mehmed Han çıkarıldı.
• İsyancıların önderi olan Sofu Mehmed Paşa, Sultan İbrahim hayatta durdukça rahat edemeyeceğini bildiğinden, kendisini şehid ettirdi.
• Azledilen Veziriazam Hezarpare Ahmet Paşa idam edildi. At Meydanı'nda teşhir edilen paşanın şişman cesedi parçalanıp "romatizma ilâcı'' diye dağıtıldı. Bu yüzden Ahmet Paşa, "Hezarpare'' (Binparça) unvanıyla anıldı.

İstanbul'dan kalkan bir ihtilal ordusunun Edirne'de bulunan Sultan II.Mustafa'yı tahtından indirmesiyle sonuçlandığı için Osmanlı tarihlerinde Edirne Vakası adı verilen bu olaya Feyzullah Efendi Vakası da denir.

Sultan II. Mustafa'nın sarayı Edirne'ye taşımak istemesiyle birlikte, saray merkezli olarak devam eden ticari hayatın yok olacağını ve gelirlerinin kaybolacağını düşünen esnafın huzursuzluğu ile Sultan'ın çok güvendiği Şeyhülislam Feyzullah Efendi'nin devlet idaresinde gerekenden fazlaca söz sahibi olmasından kaynaklı çıkmıştır.

İsyan sürecinde;
• Sultan II.Mustafa asiler tarafından tahttan indirildi ve yerine kardeşi III.Ahmed tahta çıkarıldı.
• İsyancılardan kaçmaya çalışan Feyzullah Efendi ise Pravadi'de yakalanarak Edirne'ye getirildi ve büyük hakaret-işkencelere uğradıktan sonra katledildi.

Akdeniz'deki korsanlık olayları yüzünden Venedik ile yapılan antlaşma bozuldu ve Venedik seferine karar verildi.

Vezir ve valilerin hizmetindeki kadroları kaldırılan leventler, ülkede eşkıyalığa başlamış, adeta anarşi unsuru haline gelmişlerdi. Bu yüzden bu askeri sınıf ve ocakları kapatıldı.

Nizam-ı Cedid'in başarısızlığı ve gerilemesi. İkinci Edirne Vak'ası. Nizam-ı Cedid ordusuna asker alınması sürecinde şiddet uyguladığı eleştirilerine uğrayan Kadı Abdurrahman Paşa'nın aynı tavrına Rumeli'de de devam etmesi üzerine, Tekirdağ'ı ablukaya alan Donanma-yı Hümâyun gemileri şehri bombardıman etti. Geçtiği yerlerde ahalinin pasif ve açıktan direnişi ile karşılaşan Abdurrahman Paşa giderek daha da sert yöntemlere başvurup girdiği yerleşim merkezlerinde ahalinin malına zorla el koyması gibi gelişmeler II. Edirne Vakası olarak adlandırılan bu olayı III. Selim için iyice içinden çıkılmaz hale getirmiştir. İstanbul'da da yeniçerilerin bir isyana kalkışabilecekleri endişesi ile III. Selim yine geri atmak zorunda kaldı.

Napolyon Savaşları içinde değerlendirilir.

İngilizler, İskenderiye'deki kuvvetlerini geri çektiler.

Nizâm-ı Cedîd'e taraftar bazı devlet adamları, Alemdar'a sığındılar. Tarihlere "Rusçuk yâranı" adıyla geçen ve Alemdar Paşa'yı yönlendiren Abdullah Râmiz, Mehmed Tahsin, Mustafa Refik, Mehmed Said Galib ve Mehmed Emin Behiç efendilerin hazırladıkları plana göre, yeni padişah IV.Mustafa ve yakın çevresine hoş görünerek Nizâm-ı Cedîd ihya edilecek ve III.Selim tekrar tahta çıkarılacaktı.

Alemdar, daha henüz yolda iken, kendisine tâbi Pınarhisar âyanı Ali Ağa'yı Boğaz'da Rumelifeneri'ne yolladı ve elebaşılığını yaptığı isyandan sonra Boğaz nâzırlığını elde eden Kabakçı Mustafa'yı öldürttü.

Alemdar, III.Selim'in tahttan indirilmesinde rol oynayan ulemânın ve bazı zorbaların cezalandırılması ile meşgul oldu. Rumeli askerinin aldığı tedbirler yeniçerileri sindirirken şehir de bir süre huzura kavuştu.

Alemdar, 28 Temmuz'da yanındaki kuvvetlerle şehrin önemli yerlerini tuttu ve Topkapı Sarayı'na yürüdü. Bâbıâli'yi ele geçirip sadrazamdan mührü zorla alan Alemdar, Şeyhülislâm Arapzâde Ârif Efendi vasıtasıyla, IV.Mustafa'ya tahttan çekilmesi ve III.Selim'in tahta çıkarılması yolunda haber yollamış, kızlar ağasını da III.Selim'in hazırlanması için görevlendirmişti.

Bu gelişmeler karşısında IV.Mustafa saray kapılarının kapatılmasını emrederek amcası III.Selim ile kardeşi şehzade Mahmud'un öldürülmelerine izin verdi.

Alemdar'ın saray kapılarını zorladığı ve damlara çıkarak içeriye girmeye çalıştığı sıralarda III.Selim şehid edilmiş bulunuyordu. Bu sırada ancak şehzade Mahmud kurtarılabildi ve zorla tahttan indirilen IV.Mustafa'nın yerine geçirildi.

İlk anlardaki karışıklık ve telâşın geçmesi üzerine önce sadâret kaymakamı, sonra da özellikle "yâran"ın uyarısı ve bizzat kendisinin yeni padişaha müracaatı ile bilfiil sadrazam tayin edilen Alemdar, ilk iş olarak III.Selim'in katillerinin yakalanıp cezalandırılmalarını sağladı.

Ayrıca, Sekbân-ı Cedîd adı altında, Nizâm-ı Cedîd askerinin devamı mahiyetinde yeni bir askerî ocak kurularak idaresi Nizâm-ı Cedîd taraftarlarından Kadı Abdurrahman Paşa'ya verildi.

15 Kasım 1808 gecesi başlayan karşı ayaklanma neticesinde Alemdar Bâbıâli'de basıldı ve konağı kuşatıldı. Kendisine yardıma gelineceğini düşünen Alemdar buradaki direnmesini büyük bir cesaret ve metanetle sürdürdüyse de beklediği yardım vaktinde yetişmeyince, yeniçerilerin içeriye girmek üzere oldukları bir anda cephaneliği ateşe vererek yüzlerce yeniçeri zorbasıyla birlikte kendisi de öldü (16 Kasım 1808).

Miloş Obronoviç, "başknez" olarak tanındı ve Sırbistan özerliğini kazanmış oldu.

Kaptan-ı Derya Giritli Ahmet Paşa, Osmanlı donanmasını Mısır'a kaçırdı.

1859 yılında gizli olarak kurulan FEDAİLER CEMİYETİ, padişaha darbe düzenleyerek yönetime el koymayı planlamaya başladı.

Ancak farkedilmeleri ve Hasan Paşa tarafından suçüstü yakalanmaları üzerine, tutuklanarak Kuleli Kışlasına hapsedildiler. Sultan Abdülmecit'i ortadan kaldırmaya yönelik darbe girişimi Kuleli Vak'ası ortaya çıkarıldı.

Fedailer Cemiyeti:
Ferik (Korgeneral) Çerkes Hüseyin Dâim Paşa, Arnavut Câfer Dem Paşa, Tophâne-i Âmire kâtiplerinden Ârif Bey, İmâlât Meclisi âzâsından Binbaşı Râsim Bey, Tophâne Müftüsü Bekir Efendi, Süleymaniyeli Şeyh Ahmed Efendi, Fatih Müderrislerinden Nasuhi Efendi, Hazergradlı Feyzullah Efendi, Kütahyalı Şeyh İsmail ile Tophâne Müşirliğinde vazifeli 25 kişi, bu komitenin mensupları idi. Şair Şinasi'nin de cemiyete dâhil olduğu söylenir.

Reis, darbe fikrinin de sahibi olan 46 yaşındaki Süleymaniyeli Şeyh Ahmed Kürdî, İstanbul'a gelip Bayezid medresesinde İhya okutmaktaydı. Fedailer Cemiyeti'ni de orada teşkil etmişti. Reis vekili, Şeyh Ahmed'in Kars muharebelerinden tanıdığı Dâim Paşa idi.

Cemiyetteki bir mızıka başçavuşunun dili, bir kolağasına çözüldü; o da Mirliva (Tümgeneral) Tatar Hasan Paşa'ya vaziyeti anlattı. Öte yandan cemiyet, Hasan Paşa'ya kendileriyle hareket etmesi teklifinde bulundu. Didon Ârif'in de ağzını arayan Paşa, kendilerine taraftar görünüp cemiyeti toplantıya çağırdı. Bir yandan da vaziyeti hükümete bildirdi. Kılıç Ali Paşa Câmii'nde toplandıkları 13 Eylül 1859 günü yapılan bir baskında hepsi yakalanarak Kuleli Kışlası'na hapsedildi. Bu arada izini kaybettirenler de oldu.

Yakalanan 41 kişinin muhakemesi, sadrazam Âli Paşa, şeyhülislâm Sadeddin Efendi, serasker Rıza Paşa, Meclis-i Âli-i Tanzimat Reisi Mehmed Paşa, Meclis-i Vâlâ Reisi Yusuf Kâmil Paşa ve Meclis-i Dâr-ı Şûrâ-i Askerî Reisi Mustafa Zarif Paşa'dan müteşekkil bir heyet tarafından yapıldı. Mahkemenin kâtibi de istikbalin meşhur darbecisi Midhat Paşa (o zaman Efendi) idi.

Sand Creek Katliamı'nda Kızılderililer katledildi. Sayısız katliamların gerçekleştiği Amerika kıtasında Sand Creek Katliamı onlardan sadece biriydi.
Yerli halkın yok edilişi, Avrupalıların Amerika‘ya yerleşmesiyle başlamıştı.

29 Kasım 1864'te Amerika'da büyük bir soykırım gerçekleşti.
Sand Creek Katliamı, Amerika'da... Kızılderililer ve Avrupalılar arasında yaşanan savaşlar sırasında gerçekleşti. Yaklaşık 700 ABD gönüllü askeri, Colorado Bölgesi'nin güneydoğusundaki Sand Creek boyunca yaklaşık 750 Cheyenne ve Arapaho Kızılderilisi'nden oluşan bir köye saldırdı. Köydeki erkeklerin büyük çoğunluğu manda avındayken, milis birlikleri köye tüfekler ve obüs ateşiyle saldırdı. Köylülerin birçoğu ilk saldırıdan sonra kaçmayı başardı. Kadınlar, çocuklar ve yaşlılar ise kaçmaya çalışırken askerlerin acımasızca sıktıkları kurşunlara yenik düştü.

Bazı yetişkin erkekler ise kamptan almayı başardıkları silahlarla saldırıları durdurmaya çalıştı. Fakat, Sand Creek boyunca konuşlanan askerler karşı kıyılardaki insanları vurdu. 8 saat boyunca birlikler, çoğunlukla kadın, çocuk ve yaşlılardan oluşan yaklaşık 230 Cheyenne ve Arapaho insanı öldürdü.
Soykırımın bir diğer boyutu ise bu olayın kendisinden çok daha ağırdı.

Kızılderili kökenli olmaktan başka suçu olmayan bu insanların soykırıma uğramasının yanı sıra kafatası derilerini de yüzdüler. 3 gün sürdüğü tahmin edilen katliamın sonunda askerler, olay yerinden ayrılmadan önce ölülere bile zulmetmişti.

1865 yılında, Belgrad Ormanları'nda yapılan gizli bir toplantıyla bir araya gelen Cemiyet, 1870'lerin sonuna, II. Abdülhamid'in saltanatının ilk yıllarına kadar varlığını sürdürdü. Hücre yapısı ile örgütlenen cemiyetin alt yapısı, Fransız ajanları tarafından destekleniyordu. Türkçü ve laik meşrutiyetçi bu grup bir süre sonra Jön Türkler olarak anılmaya başladılar. Bu annlamda en büyük destekçilerinden birisi Fransız Mason Yahudi lider Leon Cahun'dur.

Yeni Osmanlılar Cemiyeti'nin üyeleri arasında, Osmanlı Devleti'nin ilk özel gazetelerini çıkaran Agah Efendi, yine bu gazetelerin başında yer alan ve Türk Edebiyatı'nın Batılı anlamda ilk eseri Şair Evlenmesi‘ni yazan Şinasi ve belki de örgütle en çok özdeşleşen kişi Namık Kemal, en çok öne çıkan isimlerdi. Aynı zamanda, Ziya Paşa, Ali Suavi, Mustafa Reşid Paşa ve Midthad Paşa gibi kişiler de, Cemiyet'in önemli üyeleri veya destekçileri arasında yer alıyordu.

24 Mart 1867'de Yeni Osmanlılar Cemiyeti, Paris'te çalışmalara başladı.

Cemiyetin amacı hızlı bir şekilde Batılılaşmak ve modernleşmekti. Bu amaçları için V.Murad'ın tahta geçmesi gerektiğine inanıyorlardı.

Cemiyetin kuruluşundan önce olsa da Tercüman-ı Ahval ve Tasvir-i Efkar, bundan sonra da Hürriyet, İkdam, Hadika, Muhbir, Ulum gibi pek çok gazete Avrupa veya Osmanlı Devleti sınırları içinde Cemiyet'in üyeleri tarafından yayımlanmıştı.

II. Abdülhamid'in, meclisi feshetmesi ve Kanun-i Esasi'yi askıya alması ve ardından bir çok üyesi gibi Namık Kemal'in de sürgüne gönderilmesiyle, Cemiyet fiilen sona ermiş oldu. Ancak ilerleyen zamanda kurulacak İttiat ve Terakki gibi cemiyetler için öncü rol üstlemiş oldu.

Genel Başkan Mustafa Fazıl Paşa
Kurucular: Namık Kemal, Kayazade Reşat, Menapirzade Nuri, Sagır Ahmet Beyzade Mehmet, Mir'at Mecmuası sahibi Refik, Suphi Paşazade Ayetullah
Diğer Üyeler: Ziya Paşa, Ali Suavi, Agah Efendi, Ebüzziya Tevfik...

24 Mart 1867'de Yeni Osmanlılar Cemiyeti, Paris'te çalışmalara başladı. Cemiyetin amacı Anadolu Türklerini hızlı bir şekilde batılılaştırmak ve "modernleştirmek" suretiiyle öz kimliğinden uzaklaştırmaktı.

Namık Kemal ve Ziya Paşa, Avrupa'ya kaçtı.

Ali Paşa'nın Girit isyanlarını teskin etmesi ve Girit'e özerk bir statü verilmesi

Mithat Paşa sürgüne gönderildi.

Fransız ve Alman konsolosları Selânik'te öldürüldü.

Çerkez Hasan Olayı.

Genel Başkan: Kleanti Skalyeri
Üyeler:
Nakşibend kalfa, Aziz Bey, Ali Şefkari Bey, Tabib Agah Bey. Ayrıca Ali Suavi Komitesinin bazı üyeleri de bu teşkilata üye olmuşlardır.

1878 yılında İstanbul'da gizli olarak örgütlenmiştir. Komite gizli çalışmalarını Aziz Bey'in evinde gerçekleştirmekteydi. Çok uzun süreli bir ömrü olmayan teşkilat Temmuz 1878 yılında bir istihbarat neticesinde evin basılmasıyla son bulmuştur.

Aziz Bey komitesinin tarihe iz bırakan olayı Sultan V. Murad'ın Çırağan Sarayından ikinci kez kaçırılmak istenmesini organize etmeleridir.

Daha önce Ali Suavi tarafından denen bu olay başarısızlıkla sonuçlanmıştı. Bu defa daha eylem aşamasına gelmeden Aziz Beyin evinde kaçırma planları hazırlanırken üyelerden olan Hacı Hüsnü Bey'in ifşası üzerine baskına uğrarlar.

Bu baskın neticesinde Skalyeri önemli evrakları da yanına alarak yurt dışına kaçar. Ayrıca yanında Nakşibend Kalfa ve Ali Şefkati de bulunmaktadır.

Ali Suavi, II.Abdulhamid'in yerine, V.Murat'ı yeniden tahta çıkarmak için Çırağan Sarayını bastı. Başarısız oldu.

Ali Suavi, özellikle İstanbul'da ikamet eden Rumelili muhacirler üzerinden etkili bir politika yürütmüştür. Filibe ve Sofya'da görev yapmasından kaynaklı olarak muhacirler ile etkili bir iletişim kuran Suavi bu yapılardan epeyce taraftar bulmuştur.

20 Mayıs 1878 günü karadan ve denizden başlattığı hareket sonrasında saraya baskın yapan Suavi, ikinci katta bulunan V.Murat'ın odasına girdiği sırada, Abdülhamit'in yaveri olarak bilinen Yedisekiz Hasan Paşa tarafından öldürülmüştür.

Bu olaylar sırasında yaklaşık olarak 23 kişinin öldüğü ve 30 kişinin yaralandığı söylenir.

Yaşanan bu olaydan sonra Abdülhamit'in muhacirler ile olan ilişkisi değişmeye başlamış ve İstanbul'da bulunan muhacirleri tasfiye girişimine başlamıştır.

Üsküdar Komitesi
Kurucular:
Ali Suavi, Süleyman Asaf Sopasalan, Hafız Nuri, Hasköylü Hacı Ahmet, Mehmet İzzet Paşazade Süleyman, Bağdatlı Süleyman, Üsküdarlı Nuri, Filibeli Ahmet Paşa, Arnavut Salih, Hacı Ahmet, Molla Mustafa

Yıldız Mahkemesi'nde Mithat Paşa'nın yargılanmasına başlanıldı.

Mithat Paşa ve Damat Mahmut Calâlüddin Paşa, Taif zindanında boğularak öldürüldü.

Hınçak Komitesi
Rus Ermenileri tarafından kurulan Ermeni tedhiş örgütü. Rus ve İngiliz yardımlarıyla mülteci Ermeniler tarafından 1887'de Cenevre'de kuruldu. Temel ideolojisi Marksizm olan komite, 1890'da Hınçakyan İhtilal Partisi adını aldı. Önceleri merkeziİstanbul kabul edildiyse de, sonradan Londra'ya taşındı.

Hınçak, Ermenice Çan anlamına gelir.

Teşkilatın kurucusu Kafkasyalı Nazarbeg ve karısı Maro idi. Osmanlı Devleti topraklarında gizlice teşkilatlanan Ermeniler, Rus konsolosluklarından büyük destek gördüler. Teşkilatın gayesi; Osmanlıların altı vilayetinde isyanlar çıkararak Berlin Antlaşmasının 61. maddesini uygulamaya koydurmak için yabancı devletlerin müdahalesini sağlamaktı.

Neticede Doğu Anadolu, İran, Âzerbaycan ve Kafkasları içine alan bir Ermenistan devleti kurmak istiyorlardı. Anadolu'nun her tarafında komiteler kurup teşkilatlandılar. Ermeni zenginlerden zorla para topluyorlar, isyanlar çıkarıyorlardı.
1890'da Erzurum isyanını,
1892-1893'te Merzifon-Yozgat-Kayseri olaylarını,
1895'te Birinci Sason olayları, İstanbul'da birinci Ermeni patırtısını ve Zeytun isyanını tertiplediler.
1894'te Matyos İzmirliyan'ı patrik seçtirip, kilise ve komite başkanlığını tek şahısta topladılar.

Çeşitli eğilim ve görüşte olan Ermenileri bünyesinde barındıran komite, 1896'da Londra'da toplanan kongrede çıkan tartışmalar sonunda parçalandı.

Aspiar Arpiaryen liderliğinde Reforme Hınçak Partisi kuruldu. Öbür grup Nazarbeg'in peşinde tedhişlerine devam etti. İki grubun mensupları, idarecilerinin hesabına kavga edip, kıyasıya kan döktüler. Kahire, Londra, Petersburg, Sofya ve Tahran sokakları, iki tarafın cesetleri ile doldu. Ermeniler bu teşkilatlardan yüz çevirip, Taşnak komitesini desteklemeye başladılar.

1 Mart 1905 Yedi Rus-Ermeni öğrencisi tarafından Cenevre'de Hınçak Partisi kuruldu.

İttihat ve Terakki mensupları, Abdülhamid Hana karşı Hınçak komitesi ile de işbirliği yaptılar. İkinci Meşrutiyet'ten sonra Hınçak Komitesi, Sosyal Demokrat Hınçak Partisi adıyla resmiyet kazandı (1910), Seçimlere katılıp Meclis-i Mebusan'a dahi girme imkanı buldular. Ama canciğer dost oldukları İttihatçı paşaları da öldürmekten çekinmediler.

Taşnak Komitesi
Kafkasya kökenli Ermeni aydınları ve ihtilâlcilerince İsviçre'de 1889'da kurulan ve bağımsız Ermenistan kurmayı amaçlayan siyasî örgüt.
Asıl adı "Taşnaktsutyun"dur. Taşnak Komitesi, Taşnak Partisi adlarıyla da bilinir.

Politikası, esas olarak bireysel ve toplu eylemlerle büyük devletlerin ve özellikle Rusya'nın dikkatini Ermeni sorununa çekerek Osmanlı İmparatorluğu'nun doğu vilâyetlerinde yaşayan Ermenileri de kapsayan bir bağımsız devlet kurmaktı.

Bu amaçla yörede çeşitli baskın ve isyanlar düzenlediler. Eylemleri, büyük devletlerin de baskısıyla Osmanlı Devleti'nin Ermenilerle ilgili belirli düzenlemeleri kabul etmesine yol açtı. I. Dünya Savaşı sonrasında hemen hemen bugünkü Ermenistan topraklarında kısa süreli bağımsız bir Ermenistan Devleti de kuran Taşnaklar, buranın Sovyetleştirilmesiyle hayallerini gerçekleştiremediler ve çeşitli Batı ülkelerinde Türkiye aleyhtarı hareketleri destekleyen bir cemiyet olarak varlıklarını sürdürdüler.

4 Mart 1905, "Ermeni İhtilâl Federasyonu" adı da verilen Taşnaksutyun cemiyeti kuruldu.

Bulgar, Makedonya ve Anadolu'da Ermeni ihtilal çeteleri faaliyetlerini iyiden iyiye arttırmaya başladılar.

Ermeniler Erzurum'da olaylar çıkardılar.

Ermeniler Sasun (Batman)'da isyan çıkardılar.

Ermeniler, Kayseri, Yozgat ve Merzifon'da isyan çıkardılar.

Ermeniler, Yozgat'ta hapishaneye saldırarak kargaşa çıkarttılar.

Ermeniler Sasun (Batman)'da isyan çıkardılar.

İstanbul'da Ermeni olayları çıktı. Kumkapı'da patrikhane önünde toplanan üç dört bin kadar Ermeni, Babıali'ye doğru yürüyüşe geçti. Ermenileri Osmanlılara karşı kışkırtan ve kullanan yabancı devletlerin Ermeniler lehinde müdahalelerde bulundular.

Ermeni çetelerine mensup teröristler İstanbul'da Osmanlı Bankasını ele geçirdiler ve yetkili makamların Ermenilere bölgesel özerklik vermemesi hâlinde 100 rehineyle birlikte bankayı havaya uçurma tehdidinde bulundular. Fransız müdahalesi ile olay sonlandırıldı.

Ermeniler İstanbul'da Osmanlı Bankası'na saldırı düzenlediler.

Ermeniler Bâbıâli'ye bombalı saldırı düzenlediler.

Ermeniler, Sasun bölgesinde karışıklık çıkardı.

• 2.Meşrutiyet'in ilanı için, İttihatçılar tarafından "Hürriyet Taburları" kuruldu.
• Cemiyetin önde gelenlerinden Resneli Niyazi Bey bir taburla dağa çıktı. Resneli Niyazi Bey'e Enver Bey de katıldı.
• İttihatçılar, Selanik Hükumet Konağını işgal ettiler.

Askeri ayaklanmaların bütün ülkeye yayılması tehdidine karşı, II.Abdülhamit, Anayasayı yeniden yürürlüğe koyma kararı aldı ve 23 Temmuz 1908'de Meşrutiyet ilan ettiğini duyurdu.

Osmanlı Devleti'nde Meşrutiyet'in ilanı için baskı kuran İttihad ve Terakki Cemiyeti, bir "halk hareketi" değildi. Meşrutiyet'i ilan edenler; devletin, eğitim almış, -sözde aydın- kesiminden gelen, Batı hayranı bir dünya görüşüne sahip olan genç subaylar ve bürokratlardı.

İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin, ilk önce Manastır'da, ardından da Selanik'te başlattığı ve Meşrutiyetin ilanı ile sonuçlanan 23 Temmuz 1908 darbesi; 1909'dan itibaren her sene kutlanan resmi ve milli bir bayram günü olarak ilan edildi.

İttihat ve Terakkiye muhalif olarak kurulmuştur ve Türk siyasetinde ikinci siyasi partidir. Fırkanın ileri gelenlerinden çoğu Türk asıllı olmayıp kurucuları arasında Celâleddin Ârif, Nihat Reşad (Belger), İsmail Kemal, Ahmed Samim ve Prens Sabahaddin gibi şahsiyetler vardı. Bünyesinde meşrutiyet aleyhtarı kimseleri ve daha sonra ikinci meşrûtiyet meclisinde yer alan Hıristiyan mebusları topladı.

Derviş Vahdeti tarafından İttihad-ı Muhammedi Cemiyeti kuruldu.

Bundan biraz önce ki dönemde, Volkan gazetesinde, Derviş Vahdeti, İttihatçı subayların, erler arasında dine karşı takındıkları menfi tutumları istismar ederek orduyu ve halkı isyana teşvik etmeye başlamıştı.

Derviş Vahdeti, Volkan gazetesindeki tahrik edici yazılarından birinde, padişaha seslenerek; "Meşrutiyeti ilga ve meclisi kapatmak elinizdedir." diye yazıyor ve askerlerin ve ordunun büyük bir kısmının, kurduğu cemiyetin üyesi olduğunu iddia ediyordu.

İstanbul'da 13 Nisan 1909'da, 31 Mart Vak'ası olarak bilinen isyanı bastırmak üzere, Rumeli'de oluşturulan Hareket Ordusu'nun Kurmay Başkanlığına getirildi ve bu ordu ile 19 Nisan 1909 tarihinde İstanbul'a geldi.

Hareket Ordusu'nun gerek yolda gerekse İstanbul'daki sevk ve idaresinde Kurmay Başkanı olarak önemli hizmetler gördü. Hareket Ordusu'nun İstânbul'a girdiği gün halka hitaben yayımlanan beyannameyi kendisi yazmıştı.

Hareket Ordusu'nun duruma hakim oluşundan sonra Abdülhamit tahttan indirildi, yerine Sultan Reşat getirildi. Mustafa Kemal, bu darbeden sonra İstanbul'da çok kalmayarak 16 Mayıs 1909'da tekrar Selânik'e döndü. Bu sıralarda Selânik ve çevresinde yapılan mânevralarda, tatbikatlarda düşünce ve görüşlerini cesaretle savunuyor; bu ise bazı üstlerinin dikkatini çekerken bazılarının da tahammülsüzlüğüne sebep oluyordu. Kendisi, bir yandan da askerî eğitim konuları üzerinde telif ve tercüme eserler hazırlıyordu.

İsyancılar, 14 Nisan 1909 günü tahrikler sonucu tekrar toplandılar. Ancak bu sefer de Gazi Osman Paşa gönderildi. Paşanın nasihat etmesinden sonra dağıldılar.

İsyan esnasında daireler kapandı ve İttihat ve Terakki Merkez-i Umûmî mensupları Selanik'e kaçtılar.
• Hüseyin Cahid, Suriyeli meşhur bir Hıristiyan aile olan Mutranların evine, oradan da Rus elçiliğine sığındı.
• Dr. Nâzım, Vefâ da Münir Beyin nezdinde mahfuz kalıp, oradan Selanik'e kaçtı,
• Ahmed Rıza, topçu subayı Süleyman Remzi Beyin delâletiyle Şehzadebaşında Ali Beyin evinde gizlendi.
• Bahaeddin Şâkır ise Fransız sefaret memuru Mösyö Roe'nin evinde saklanıp, sonra Hareket ordusuna katıldı.

Ancak, isyanın Rumeli'deki yankısı çok büyük oldu. İsmâil Canbolat; "Meşrutiyet mahvoldu" diye telgrafla Selanik'e isyanı haber verdi. İttihat ve Terakki merkez ve şubelerinden saraya tehdit telgrafları yağmaya başladı. Bir günde 67 telgraf geldi.

3.ordu içinden, meşrutiyeti rejimini korumak ve padişah üzerine baskı oluşturmak üzere İstanbul'a gönderilen ve İttihat ve Terakki'ye bağlı askeri birlikler olan Avcı Taburlarının meydana getirdiği bu olay ile; Selank'i üs olarak kullanan İttihat ve Terakki için, Abdulhamid'i indirmek amaçlarında muazzam bir fırsat meydana gelmiş oluyordu.

Meclis'e aldırılan karar, oluşturulan iki heyetten ikincisi tarafından, 27 Nisan 1909 tarihinde, II.Abdülhamit'e tebliğ edildi. Heyet;
• Meclis-i Ayan üyelerinden eski Bahriye Nazırı Arif Hikmet Paşa,
• Ermeni Aram Efendi,
• Draç Mebusu Arnavut Esad Toptani Paşa ve
• Türk-Müslüman düşmanlığıyla tanınmış Selanik Mebusu Yahudi Emanuel Karasu Efendi'den oluşuyordu.

Padişah hal' kararını tebliğe gelenlerin kimler olduğunu mabeyin başkatibi Cevad Beye sorup öğrenince; "Bir Türk padişahına, İslam halifesine hal' kararını bildirmek için bir Yahudi, bir Ermeni, bir Arnavut ve bir nankörden başkasını bulamadılar mı!" demekten kendini alamamıştır.

Heyet, Sultan'a: "Millet seni azletti" diyerek 32 sene, 7 ay, 27 gün süren saltanatının sona erdiğini bildirmişti.II.Abdulhamid ise "Hüküm Allah'ındır" sözleriyle, direnmeksizin durumu kabullendi. Kararın tebliğinden sonra artık Çırağan Sarayında oturmak istediğini söylemiş ancak bu arzusu kabul edilmeyerek kırk sekiz saat içinde maiyyetiyle beraber, İstanbul'dan uzaklaştırılarak Selanik'e gönderilmiştir.

Hareket Ordusu İstanbul önlerindeyken Abdülhamid Han; "Madem beni istemiyorlar saltanatı biraderime ferağ ederim, devleti o idare etsin. Fakat bir meclis mi, yoksa Dîvân-i Âli mi ne kurulursa kurulup, benim hadiseyle alakamın olup olmadığı tespit edilmelidir." demişti. Ancak Said Paşa; "Suçsuz çıkarsa halimiz nice olur?" diye resmî tahkikatın açılmasına mani oldu.

II.Abdülhamit ve ailesi Balkan Savaşlarına kadar Selanik'te Alatini Köşkü'nde gözaltında tutuldu. 1 Kasım 1912 tarihinde İstanbul'a getirilen Abdulhamid, 10 Şubat 1918 tarihinde vefat etti.

Saltanat dönemi, İttihat ve Terakkinin hakimiyeti altında oldukça buhranlı geçti. 10 defa hükümet değişikliği oldu. Sadece kukla olarak tahtta kaldı.
V. Reşat'ın yaptığı ilk değişim, Sultan Abdulhamit'in kullandığı Yıldız Sarayından ayrılarak, Batı güçlerine sadakatin sembolü olan Dolmabahçe Sarayına geçmek olmuştur.
Vefatı üzerine, yerine kardeşi Vahideddin geçmiştir.

Halaskar Zabitan, kendisini "Kurtarıcı Subaylar" olarak ifade eden gizli ve silahlı bir örgüttür. 1912 Mayısından Bab-ı Ali baskınına kadar bir çok eylem gerçekleştirmiştir.

İstifa etmekle birlikte daha hükümeti devretmemiş olan Sait Paşa, Padişaha giderek askere hitaben bir beyanname yayınlanmasına muvaffak olmuştur. Orduya hitaben yazılan, askerin siyasete müdahale etmemesi ve kendi vazifeleri ile meşgul olmalarını isteyen beyanname 19 Temmuz'da yayınlanmıştır. Bu beyannamede askerin isteklerinin göz önünde bulundurulduğu belirtilmiş, askerin bu tavrının askeri disipline aykırı olduğu ve bu nedenle "ihanet" sayılacağı ifade edilmiştir.

HALASKAR ZABİTAN GRUBU
1912, İstanbul
Kurucu ve Yöneticiler:
Kurmay Binbaşı Gelibolulu Kemal (Şenkıl), Kurmay Kolağası Kastamonulu Hilmi, Sürvari Kaymakamı Recep, Bahriye Binbaşısı İbrahim Aşki, Yüzbaşı Kudret

İTTİHAT ve TERAKKİ'NİN HÜKÜMET DARBESİ
İttihat ve Terakki Fırkası tarafından hükümeti elde etmek amacıyla düzenlenmiştir.

31 Mart vakasından beri tasarladıkları hükümet darbesini gerçekleştirmek için harekete geçtiler ve yapacakları hükümet darbesine milli bir galeyan şekli vermek istediler.

Enver Bey, yanına İttihat ve Terakki'den sekiz-on kişiyi de alarak Babıali'ye doğru yola çıktı. Yol boyunca halktan da katılanlar olması sağlandı. Babıali'de önce sadaret yaveri ardından Harbiye nazırının yaveri, polis komiseri gibi bir çok ismi öldürerek sadrazamın odasına girdiler. Sadrazam Kamil Paşa, karşı koymaksızın istifaya mecbur kalarak istifasını Padişaha hitaben yazdı. Enver Bey ardından saraya giderek Sultan Reşad'ı, istedikleri isimleri istedikleri mevkiye tayin etmeye zorladı.

31 Mart olaylarında Hareket Ordusu komutanı olarak İstanbula'a giren Mahmut Şevket Paşa Sadrazam yapıldı. Yeni hükümetin ilk icraatı, eski kabine üyelerini sürmek oldu. Mahmut Şevket Paşa, iktidarı paylaşmaya yanaşmayan bir mizaca sahipti. Bu nedenle 11 Haziran 1913 tarihinde bir suikast ile öldürüldü.

Babıali baskınıyla iktidarı ele geçiren İttihat ve Terakki, I.Dünya Savaşı'na kadar halkı ve muhalefeti sindirerek ülkeyi tek partili bir rejimle yönetti ve Osmanlı Devletinin parçalanmasına sebep oldu.

Ermeniler, Van'da katliam yaptılar.

Ermenilerin 25 gün süren Karahisar-ı Şarkî isyanında şehir yakıldı, 120 Müslüman öldürüldü.

İngilizlerin kışkırttığı Vahhabi-Suudlar, Hicaz'da ayaklanma başlattı.

İngilizler tarafından satın alınmış olan Mekke Emiri Şerif Hüseyin, Osmanlı Devleti'ne karşı isyan etti.

3 Ocak 1917 tarihinde Ardahan Arap Camii'nde 373 Müslüman-Türk, Ermeni çeteciler tarafından camiyle birlikte yakıldı.

Tarihte Cilovluk katliamı olarak anılan Güney Azerbaycan'daki soykırımda, Ermeni ve Nasturiler, 300 bin Azerbaycanlıyı katletti. Mart 1917'de başlayan ve tam 159 gün devam eden bu katliam, bugüne kadar çok aydınlatılamadı.

Birinci Dünya Savaşı başlarında Ruslar tarafından Osmanlı İmparatorluğu'na karşı kışkırtılan ve Hakkâri yöresinde Marşimon adlı şahsın önderliğinde isyan başlatan Nasturiler, yenilgiye uğradıktan sonra, bölge halkının kendilerinden intikam alacağı korkusuyla, Rusya işgali altında olan Azerbaycan (özellikle İran Azerbaycan'ı) bölgesine göç etti. İran'ın kuzeybatısına yerleşen Cilovlar, aslında Nasturilerin bir koluydu.

Birinci Dünya Savaşı'na kadar şimdiki Türkiye'nin Hakkâri bölgesinde yaşayan Nasturiler, İran Azerbaycanlıları tarafından "Cilov" olarak adlandırıyor. Bu adlandırmanın sebebi ise onların Hakkâri bölgesindeki Cilov dağlarında (Türkçe Cilo) yaşamalarıydı. Nasturilerin Ermenilerle birlikte gerçekleştirdiği soykırım da Cilovluk katliamı olarak biliniyor.

Arabistanlı Lawrence, Arap isyancılarla Akabe kentine saldırdı. Lawrence Ürdün Limanı'nı ele geçirdi.

Ermeni komitacı Arşak, Bayburt'ta katliam yaptı.

Ermeni komitacılar, Kars'ın doğusundaki Subatan köyünde 750 Müslümanı şehit etti.

Ermeni komitacılar, Kars'ta, aralarında çocukların da bulunduğu 60 Müslümanı katletti.

Kafkas Cephesi Osmanlı Orduları Komutanı Vehip Paşa, bölgede Ermeni mezaliminin önlenmesi için Rus Kafkas Ordular Grubu Komutanı Odişelidze'ye mektup gönderdi.

Ermenilerin İngiliz desteği ile saldırdığı ve Türkleri acımasızca öldürdüğü Kars'ta, İngilizler, 13 Nisan 1919 günü parlamento konağını basıp, Cumhurbaşkanı İbrahim Bey de içinde olmak üzere hükümetten 13 kişiyi Malta'ya sürdüler ve hükümeti dağıttılar. Buna rağmen sancak ve kazaların Milli Şura kuvvetleri, Ermenilerle çarpışmaya devam ettiler.

Ermeni Misak Torlakyan, Azerbaycan İçişleri Bakanı Cevanşir Han'ı, Tepebaşı'ndaki Pera Palas Oteli önünde öldürdü.

Yunanistandan kaçak yollarla ve gizlice Türkiye'ye giriş yapan kimselerin hususi kışkırtmaları sonucu meydana gelen; Menemen'deki olaylarda, yedek subay öğretmen Mustafa Fehmi Kubilay, Bekçi Hasan ve Bekçi Şevki de öldürüldü.

Olay, mütedeyyin kesimlerin Cumhuriyet Türkiyesine bir başkaldırısıymış gibi tezgahlandı.

Kubilay Olayı üzerine Menemen, Manisa ve Balıkesir'de 1 Ocak 1931-9 Mart 1931 tarihleri arasında sıkıyönetim ilan edildi. 29 Ocak 1931 tarihinde Menemen Olayı davasında 37 kişi idama mahkum edildi ve karar TBMM'nin onayına sunuldu. 3 Şubat 1931 tarihinde Menemen Olayı hükümlülerinden 27 kişi idam edildi.

Menemen Olaylarında karışıklık çıkaran grubun motivasyonu ve Ankara hükümeti içinde, çıkarları zarar görmüş kimselerin dahli incelenmelidir.

26 Aralık 1934 Menemen'de yapılan Kubilay Anıtı açıldı.

İnönü Hükümetlerinin sürdüğü bu dönemde, bölgenin etnik ve jeopolitik durumu sürekli kaşınarak ve halka karşı haddi aşan Devlet baskısı hissettirilerek, 1935'den beri, şehir halkı arasında sürekli olarak fitne hareketleri yürütülmüştü.

Olaylar 1937 yılında Harçik deresi üzerindeki tahta köprünün 20/21 Mart 1937 gecesi Demenan ve Haydaranlılar tarafından yıkılması ve köprü ile Kahmut arasındaki telefon hattının tahrip edilmesiyle başladı.

1937 yılında Devlet, aşiretlerden silahlarını hükümete teslim etmesini talep etti. Birkaç kez eşkıyanın toplandığı yerler, özellikle bu ayaklanmayı görünürde perde arkasından yönettiği bilinen Seyit Rıza'nın evi ve civarı havadan bombalandı. 26 Nisan 1937 tarihinde Sin bucağının Hozat'la irtibatının dağ yolu ile yapılmasını sağlamak maksadı ile açılan ve mevcudu 36 sabit jandarmadan ibaret olan Askisor karakolu saat 20. 00'den itibaren 100 kadar eşkıya tarafından kuşatıldı.

Eşkıya 26/27 Nisan gecesi 80 kişilik bir kuvvetle Jandarma Taburu Süvari Bölüğü'ne taarruza başladı ve sabaha kadar eşkıya ile bölük arasında çok yakın mesafede ve çok şiddetli müsademe devam etti.

Bu noktadan sonra devlet "tenkil" yani yok etme harekatı için tüm gücüyle bölgeye girdi.

Aynı tarihlerde Seyit Rıza da yardım için İngiliz Dış İşleri Bakanlığı'na başvuruyordu. "Dersim Generali" olarak Seyit Rıza'nın imzaladığı ve 1987 yılında ortaya çıkan mektupta Seyit Rıza yardım istese de bu yardımı bulamayacak ve mektubuna cevap tutuklandıktan sonra gelecekti.

10 Eylül 1937 tarihinde Başbakan İnönü Birinci Dersim Harekatı'nın bilançosunu, 1 subay 28 er ve bir bekçi şehit, 4 subay 46 er ve bir bekçi de yaralıdır. İsyana iştirak eden zavallılardan zayiat ise 265 maktul ve 20 yaralıdır. 27 kişi yakalanmış ve 849 kişi de teslim olarak açıkladı.

15 Kasım 1937 günü Elazığ Buğday Meydanı'nda Seyit Rıza ve diğerleri idam edildi. Katliam sürecinde 13 bin kişi öldürülmüş, yaklaşık 12 bin kişi de sürgüne gönderilmiştir.

İnönü, Atatürk tarafından kovulmasının intikamını Dersim Olayları ile almıştır. Dersim'de meydana gelen katliam, İnönü CHP'si tarafından, Celal Bayar ve Mustafa Kemal üzerine yıkılmaa çalışılmıştır.

İktidar üzerinde baskı yoluyla güç devşirmek isteyen odaklar, yine yalan haber ve algı operasyonu yolunu seçti. Selanik'te ki Atatürk'ün evinin Yunanlılar tarafından bombalandığı yalanı üzerine kaos çıkartıldı.

6 Eylül 1955'te ellerinde kazma, balta ve sopalarla sokaklara dökülen binlerce kişi gayrimüslimlere ait ev ve iş yerlerini yakıp yıktı.
Resmi kaynaklara göre 4 bin 214 ev, 1.004 iş yeri, 73 kilise, 1 sinagog, 2 manastır, 26 okul ile aralarında fabrika, otel vb. 5 bin 317 yeri tahrip etti. Olayların kontrolden çıkması üzerine sıkıyönetim ilan edildi.

6-7 Eylül Olayları üzerine İstanbul, Ankara ve İzmir'de 7 Eylül 1955 ile 7 Haziran 1956 tarihleri arasında sıkıyönetim ilan edilmiştir. Olaylarla ilgili olarak önce 3.151 kişi tutuklandı. Sonradan bu sayı 5.104'e yükseldi.

Olaylar, Londra'da Kıbrıs görüşmeleri devam ettiği günlerde meydana geldi. Grivas önderliğindeki EOKA, adada yaşayan İngiliz ve Türklere karşı terör saldırılarına başlamış, saldırılar kamuoyunda büyük bir öfkeye neden olmuştu.

Bu sırada İngiltere, Türkiye ve Yunanistan'ı konuyu görüşmek üzere Londra'da toplanacak üçlü bir konferansa davet etmiş, Konferans 29 Ağustos'ta başlamış ve Dışişleri bakanı Fatin Rüştü Zorlu Türkiye'yi temsilen yerini almıştı.

Sevaf adında Arap ırkçısı bir general Kürtlere otonomi hakkı veren Irak lideri Abdülkerim Kasım'a karşı ayaklandığında hükümet kuvvetleriyle birlikte hareket eden Molla Mustafa Barzani'ye bağlı güçler bir grup Türkmen'i öldürdü.

Haberinin Ankara'da duyulmasının ardından emekli bir general olan CHP milletvekili Asım Eren, hükümete karşı tepki verdi. Eren'i protesto için bildiri yayımlayan Kürt öğrenciler, hazırladıkları metnin altına ‘Türkiye Kürtleri' imzasını koyunca fitil ateşlenmiş oldu.

Başbakan Adnan Menderes, Kürt milletvekilleri tarafından az-çok yatıştırılmışken Musa Anter'in kımıl/süne zararlısını metafor olarak kullanıp onun üzerinden siyasete yönelttiği Kürtçe eleştiri, ipleri koparttı. Hakkında dava açılan Musa Anter'e destek verdikleri tespit edilen 50 Kürt genç ve aydını gözaltına alındı. Sanıklardan Mehmet Emin Batu mide kanamasından ölünce geriye 49 kişi kaldı ve dava bu sayıyla anılır oldu. Sorgu sürecinde 14 ay tutuklu kaldıktan sonra sanıklar mahkemeye çıkarılmayı beklerken 27 Mayıs darbesi gerçekleşti. İhtilal idaresi 49'lar'ı af kapsamı dışında bıraktı.

Diğeri yandan, 49'lar davasını yetersiz gören 27 Mayısçılar ihtilalin hemen akabinde "bağımsız Kürdistan kurmaya matuf çalışmalar yapmak"la suçladıkları 485 aşiret ileri gelenini derdest edip Sivas'ta oluşturulan kampta topladılar.

Gazetelerde Şeyh Said'in oğlunun bir Rus jeepiyle Doğu Anadolu'da dolaşıp siyasi faaliyette bulunduğu yazılıp çiziliyordu.

Bir yanda Sivas Kampı diğer yandan 49'lar Davası'yla arapsaçına dönmüş yargı 1965'e kadar elindeki dosyalarda kurtulamadı...

49'ların idamla yargılanan 25 sanığından 10 beraat etti, 15'i TCK'nun 141 ve 142. maddelerinden yani ‘Yabancı devletlerin müzahereti ile milli duyguları yok etmeye ve zayıflatmaya matuf cemiyet kurmaktan' 16 ay hapis, 5 ay 10 gün sürgün cezası aldılar.

Sivas Kampı ise bundan önce 1963'te istihbarat birimlerinin seçtiği 55 kişi hakkında alınan sürgün kararıyla dağıldı.

18 Mayıs tarihinde mecliste, CHP hakkında Tahkikat Komisyonu kurulması ve Komisyonun görevine başlaması üzerine, Ankara ve İstanbul'da örgütlenen öğrenci eylemleri bahane edilerek seçilmiş meşru hükümete karşı askeri darbe yapıldı.

27 Mayıs 1960'da, başkanlığı sonradan emekli Orgeneral Cemal Gürsel'e verilen ve Milli Birlik Komitesi adı altında toplanan bir grup genç subay tarafından, Ankara ve İstanbul'daki bazı önemli yerler ele geçirildi ve Türk Silahlı Kuvvetleri adına yönetime doğrudan el koyulduğu açıklandı.

Darbeden bir kaç gün önce İnönü, "ihtilal meşru bir haktır, sizi ben bile kurtaramam" sözleri ile darbeyi ve darbeci grubu desteklediğini zaten açıklamıştı.

Celâl Bayar ve Adnan Menderes, yargılanmak üzere Yassıada'ya götürüldü.

27 Mayıs Darbesinin ardından, Ordudan, mevcut subayların yarısından fazlası olan, 235 general ve 4171 subay emekliye sevk edildi. Buna gerekçe olarak subayların gençleştirilmesi, rütbe enflasyonunun önlenmesi, kadro fazlalığının giderilmesi ve orduda rütbe sıralamasının yeniden kurulması gösterildi.

Emekliye sevkedilen subaylar kısa sürede örgütlenerek orduya geri dönmek için Emekli İnkılap Subayları adında bir dernek kurdular ve bu çerçevede faaliyette bulundular. Ancak bu dernek Eylül 1961 tarihinde askeri yönetim tarafından kapatıldı.

Kitlesel biçimde emekliye ayrılacak subayların mağdur olmasını önlemek amacıyla da, emekli olacak subaylara muvazzaflık aylıklarının eskiden olduğu gibi yüzde ellisi değil, yüzde yetmişi oranında emekli aylığı bağlanacaktı.

Yeni uygulamanın doğuracağı mali yükü karşılamak için 25 Temmuz'da ivedilikle Ankara'ya davet edilen NATO başkomutanı General Norstad, ABD'nin bu konuda 12 milyon dolarlık yardım yapacağına ilişkin güvence verdi.

Bu tasfiyelerin gerçekte nedeni; NATO kontrolünde olan Milli Birlik Komitesine tam olarak bağlı bir Ordu tesis etmekti. Diğer bir taraftan da, Atatürk'ün sağlığında görevde olan tüm kadrolar emekli edilmiş oldu.

Daha sonra Adalet Partisi hükümetleri döneminde çıkartılan bir yasayla emekli inkılap subaylarının, emsalleri muvazzaf subayların rütbelerine intibakları yapıldı ve özlük haklarından doğan alacakları kendilerine ödendi.

Milli Birlik Komitesi içerisinden 14 üyenin vazifesine son verildiği duyurulmuştur. Cemal Gürsel, 13 Kasım 1960 günü MBK içerisinden 14 üyenin, komiteden "affedilmelerinin" mucip sebeplerini şu cümlelerle açıklamıştır:

"Arkadaşlar, komite arkadaşlarımızın hepsi feragat sahibi, hepsi fevkalade çalışkan...fakat zaman zaman o kadar birbirinden ayrı fikirler, uzlaşmaz kanaatler ortaya çıkıyor ki, bir meseleyi halletmekten ziyade, bir meydan muharebesini kazanmak şekline giriyordu... Biz çatlaklığa meydan vermeden işi düzeltmek ve hatta hatta görünüşü kurtarmak adına gayri samimi beyanlar vermek mecburiyetinde kaldık... Fakat, son onbeş yirmi gün içinde hal öyle bir manzara ve mahiyet aldı ki komiteden sağlam karar çıkmak şöyle dursun, vatandaş efkarında şüpheler, ıstıraplar ve hatta endişeler başladı... Tabii, bütün memleket çocukları da, münevverleri de bizim kadar vatanperver oldukları için bu gidişin tehlikelerini görmeye ve ıstıraplarını duymaya başlamıştı. Ben, bütün dünyaya ve milletime karşı üzerime aldığım vazifenin mahiyetini ve icaplarını ciddi surette düşünmek mecburiyetindeydim... Bütün bu düşünüş ve görüşler çerçevesi içerisinde, yolumuzu aydınlatmak ve bu aydınlığı temin edecek kararları vermek durumunda idik. Öyle yaptık.."

13 Kasım harekâtının askeri anlamda lideri Cemal Madanoğlu olmuştur.
İngiliz belgelerinde, tasfiye edilen isimlerin ortak noktasının "CHP düşmanı olmaları" ve İnönü'nün Gürsel'i bu hamleyi gerçekleştirmesi yönünde teşvik ettiği noktasında doğrulanmayan raporların bulunduğu beyan edilmektedir.

Mürted Hava Üssünde bir süre nezaret altında kalan 14 subayın, yurtdışı tayinleri kararlaştırılmıştır. Karara göre;
Alparslan Türkeş Yeni Delhi'ye,
Orhan Kabibay Ottowa'ya,
Münir KöseoğluStockholm'a,
Orhan Erkanlı Mexico City'ye,
Mustafa Kaplan Lizbon'a,
Muzaffer Karan Oslo'ya,
Şefik Soyuyüce Kopenhag'a,
Fazıl Akkoyunlu Kabil'e,
Rıfat Baykal Tel Aviv'e,
Dündar Taşer Rabat'a,
Numan Esin Madrid'e,
İrfan Solmazer Lahey'e,
Muzaffer Özdağ Tokyo'ya ve
Ahmet Er Trablus'a tayin edilmiştir.

TBMM, bugüne kadar 3 meclis binası kullanmıştır.

• Birinci TBMM binası, 23 Nisan 1920'de Türkiye Büyük Millet Meclisinin açılmasından, 15 Ekim 1924 tarihine kadar hizmet vermiştir.

23 Nisan 1981 tarihinde ise "Kurtuluş Savaşı Müzesi" olarak ziyarete açılmıştır.

Binanın günün ihtiyaçlarını karşılayamaması üzerine TBMM, iki yüz metre yakınında bulunan ve 1923 yılında Mimar Vedat Tek tarafından Cumhuriyet Halk Fırkası mahfeli (Genel Merkezi ve Hukuk Mektebi) olarak tasarlanan binaya taşınmıştır.

• İkinci TBMM binası, 18 Ekim 1924 tarihinden 1960 darbesine kadar hizmet vermiştir.

Bina, bodrum üzerine iki kat olarak kesme taştan inşa edilmiştir. Pencerelerde görülen kemerler, cephelerdeki çini panolar, geniş saçaklar, Osmanlı ve Selçuklu motiflerinin kullanıldığı kalemişi süslemeli ahşap tavanlar Cumhuriyet dönemi mimarisini yansıtmaktadır.

Bina 30 Ekim 1981 tarihinde "Cumhuriyet Müzesi" olarak ziyarete açılmıştır.

• Doğrudan Meclis binası olarak tasarlanan bugünkü TBMM binasının yapımına Mustafa Kemal Atatürk döneminde karar verilmiştir.

04 Aralık 1936 tarihli Riyaset Divanı (Başkanlık Divanı) Kararı ve 11 Ocak 1937 tarihli 3090 sayılı Kanunla yeni bir meclis binasının yapımına karar verilmiştir.

1960 yılında inşaatı tamamen bitirilen bugünkü TBMM binası, 6 Ocak 1961 tarihinde Kurucu Meclis toplantısıyla hizmete açılmıştır.

Açıldığı tarihte iki meclisli sisteme göre tasarlanmış olan TBMM binası, 1982 yılında tek meclis sistemine göre yeniden düzenlenmiştir.

27 Mayıs 1960 askeri darbesinden sonra kapatılan DP'nin devamı olarak kurulan muhafazakar-liberal bir partidir. İlk Genel Başkanı, Darbe döneminin Genel Kurmay Başkanı olan ve Eminsular tasfiyesinde emeki edilen Ragıp Gümüşpala, 1964 yılına kadar partiyi yönetmiştir.

İlk TBMM binası müze haline getirildi.

Yüksek Seçim Kurulu oluşturuldu.

En genel tanımlama ile Güçler Ayrılığı ilkesine sahip olan yeni Anayasa tasarısı 27 Mayıs 1961'de yapılan Kurucu Meclis birleşik toplantısında 260 kabul ve 2 çekimser oyla kabul edildi. 157 sayılı Kanun, Anayasanın halk oylamasına sunulmasını öngörüyordu.
Halkoylaması 9 Temmuz 1961 günü yapıldı. Katılma oranı % 80'in üzerindeydi.
Geçerli oyların % 61. 5'i "Evet", % 38. 5 "Hayır" yönünde çıktı.
Yeni Anayasa 20 Temmuz 1961 tarih ve 10859 sayılı Resmî Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi.

Yassıada duruşmaları, 9 ay 25 gün sonra sona erdi.

Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) ile ülkemizde akaryakıt dağıtımı alanında faaliyet gösteren California Texas Oil Corp. (CALTEX) şirketi arasında yapılan antlaşma uyarınca İstanbul'dan 80 kilometre uzaklıktaki İzmit Körfezi'nin kuzey kıyısındaki Tütünçiftlik yöresinde kurulması düşünülen rafinerinin temeli 23 Nisan 1960 tarihinde atılmış, 16 ay sonra 24 Ağustos 1961 tarihinde ise işletmeye alınmıştır. TPAO ve Caltex arasındaki 10 yıl süreli ortaklık anlaşması 12 Mart 1972'de sona ermiş ve bu tarihte Caltex'in hisse senetleri, TPAO tarafından satın alınarak rafineri tümüyle ulusal bir kuruluş haline getirilmiştir.

İPRAŞ'ın Ana Sözleşmesi 25 Ekim 1983 tarihinde yapılan Olağanüstü Genel Kurul Toplantısında TÜPRAŞ Ana Sözleşmesine dönüştürülmüş ve TÜPRAŞ'ın tescil ve ilanı 16 Kasım 1983 tarihinde tamamlanmıştır. O tarihe kadar TPAO'na bağlı olarak faaliyet gösteren İzmir ve Batman Rafinerileri ile yapımı devam eden Kırıkkale Rafinerisi TÜPRAŞ'a devredilmiştir.

1899 yılında Koçarlı'da doğan Ali Adnan Menderes, 1950 yılından itibaren 1960 darbesine kadar Başbakan olarak Türkiye Cumhuriyeti'nin yönetiminde görev aldı.

Darbe sonucunda devrilen DP'lilerin yargılanmasına dair, Millî Birlik Komitesi'nin bir kararı yoktu. Öğretim üyelerinden oluşan bir komisyonun yargılanma önerisi daha sonra kabul edildi ve Yassıada mahkemeleri kuruldu.

Yüksek Adalet Divanı Yassıada duruşmalarına 14 Ekim 1960'ta başladı. 11 ay süren yargılamalar Köpek, Bebek, Barbara gibi dava isimleri ile tarihe geçti.

Adına yargılama dense de aslında yapılan şey yargısız infazdı. Sanıkların sürekli aşağılandığı, hakarete uğradığı, azarlandığı duruşmalarda en temel hakları olan kendilerini savunmalarına da izin verilmiyordu.

Adnan Menderes itiraz ettiğinde Mahkeme Başkanı Salim Başol'un

"Sizi buraya tıkan kuvvet böyle istiyor" sözleri kayıtlara geçiyordu.

Polatkan'ın sözlü savunması ise Başol'un "Öyle şey olmaz, kısa kes, az konuş!, Sizi on beş dakikadan fazla dinleyemeyiz." sözleri ile son bulmuştu.

Menderes'in 6 Ağustos 1961 tarihli, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu'nun 26 Temmuz 1961 tarihli ve Hasan Polatkan'ın 2 Ağustos 1961 tarihli yapamadıkları son savunmaları sonradan çeşitli vesilelerle ortaya çıkacaktı.

İdama mahkum edilen Maliye Bakanı Hasan Polatkan'ın 175 sayfalık savunması yıllar sonra, dönemin Yassıada İrtibat Bürosu Müdürü albay Ömer Faruk Erus'un kasasında bulunmuştu.

Kararın en başından belli olduğu davada, 15 Eylül 1961 tarihinde mahkemenin "idam" kararı açıklandı.

THY'nin Adana-Ankara seferini yapan Fokker F27 tipi Tay adlı uçağı, Etimesgut Havaalanı yakınlarında Karanlıktepe'ye çarparak düştü, 28 kişi öldü.

Millet Meclisi ve Senato seçimleri.

15 Ekim 1961 tarihinde Demokrat Parti'nin devamı niteliğindeki Adalet Partisi, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi ve Yeni Türkiye Partisi oyların % 62'sini alarak 277 milletvekili çıkardı. Buna karşı Cumhuriyet Halk Partisi 173 milletvekili çıkarabildi.

Bu sonuçlar "Menderes'in seçim zaferi" olarak nitelendirildi ve İnönü güdümünde ki Ordu, bu başarısızlıktan çok rahatsız oldu.

Ordu içinde Milli Birlik Komitesi kadar etkili olmaya başlayan cuntalardan birisi olan Silahlı Kuvvetler Birliği, seçimlerin milli iradeyi tam olarak yansıtmadığını ve yeni bir darbenin gerektiğini savunmaya başladı ve "seçim sonuçlarını feshederek, iktidarı, milletin hakiki ve ehliyetli mümessillerine tevdi edeceğini" beyan eden, "Zabıt Varakası" başlıklı bir ültimatom hazırlayıp zamanın Genelkurmay Başkanı Orgeneral Cevdet Sunay'a verdiler.

Cevdet Sunay da "Genişletilmiş Komuta Konseyi" adını verdiği ama kanunlarda ve yönetmeliklerde yeri olmayan bir generaller grubunu toplayarak 21 Ekim ültimatomunu daha ılımlı hale getirip parti başkanlarına gönderdi.

22 Ekim'de Milli Birlik Komitesi'nin Ankara kanadından bir cunta da, aynı içerikteki "Mürted Protokolü"nü imzaladı. Fakat Silahlı Kuvvetler Birliği onursal başkanı durumunda bulunan Cevdet Sunay'ın müdahalesiyle protokoller askıya alındı ve siyasi parti liderleriyle pazarlık edilerek uzlaşma yoluna gidildi.

24 Ekim'de Çankaya Köşkünde Adalet Partisi Başkanı Ragıp Gümüşpala, Yeni Türkiye Partisi Başkanı Ekrem Alican, Cumhuriyet Halk Partisi Başkanı İsmet İnönü, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi Başkanı Osman Bölükbaşı, Cevdet Sunay, Cemal Gürsel ve kuvvet komutanlarının önünde, TBMM'nin açılışını güvence altına alan bir protokol/taahhütname siyasi parti liderlerine imzalattırıldı.

Siyasi parti liderlerine imzalatılan protokolün ilk maddesi:
"Partiler, cumhurbaşkanlığı için namzet göstermeyecekler. Gürsel'e oy verilmesi için elden gelen gayreti gruplarında sarf edeceklerdir. "
şeklindeydi. Ayrıca,
• Yassıada mahkumlarına af çıkarılmayacağı,
• Emekli İnkılap Subaylar Derneğine bağlı subayların orduya geri alınmayacağı ve • kurulacak hükümetin İsmet İnönü başkanlığında olacağı
garanti altına alındı. Bu garantilerin alınmasından sonra, 1961 seçimlerinde oluşan meclisin toplanmasına izin verildi.

Askeri Darbe'nin ardından yapılan genel seçimlerle göreve başlayan 12. dönem TBMM'nin 25 Ekim 1961 tarihli toplantısında Cumhurbaşkanı seçimi yapıldı.
Cumhurbaşkanlığına aday olan Ali Fuat Başgil, MBK üyeleri tarafından ölümle tehdit edilerek çekilmesi sağlandı. Başgil, senatörlükten de istifa ederek Ankara'dan temelli ayrıldı. Askeri darbe rejimi altında Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olma düşüncesi, bir siyasetçiye memleket terkettiriyordu.

16 Haziran 1961 günü 20 kişilik mühendis kadrosuna ilk defa duyurularak çalışmalarına başlanılan ve motoru da dahil olmak üzere tamamen yerli olarak üretilen Devrim Otomobilleri, 29 Ekim günü Hipodromda yapılan geçit resmine katıldı.

Aynı gün Cemal Gürsel, bir başka Devrim Otomobili ile Anıtkabir ziyaretine gitti.

Eskişehir Demiryolu Farikalarında 4 adet otomobil üretilmesi için planlanan ve 129 günde tamamlanan proje için 1.400.000.TL ödenek ayrıldı.

Aynı yıl, "at neslinin ıslahı" faaliyetleri için 25.000.000.TL ödenek çıkarılmıştı.

Başarıya ulaşan bu proje, Türkiye için gerçek bir Devrim olduğu halde, mandacı ziyniyetin bürokratik engellemelerinden ötürü devam ettirilmedi.

Kıbrıs'ta, 21 Aralık 1963 sabahı başlatılan toplumlararası çatışmaların ada sathına yayılmasından ve Rumların devlet gücünü kullanarak Kıbrıslı Türklere SOYKIRIM uygulamaya başlamasından sonra Kıbrıs'ta yaşanan çatışmaların artması ve Rum tarafının silahlanma kararı alması üzerine 2 Haziran 1964 tarihinde Türkiye hükümeti Kıbrıs'a çıkarma yapma kararını açıkladı ve gerekli hazırlıklara başladı.

Cumhuriyet Senatosu C Grubu yenileme seçimi.

FETÖ TERÖR ÖRGÜTÜ KURUCU TEPE YÖNETİMİ:

Fetullah Gülen
Kasım Gülek, CHP Gen. Sekrt. ve İçişleri Bakanı, Mason
Yaşar Tunagür, Edirne Müftüsü

Ve 14'ü mason olan 21 kişilik İstişare Kurulunun geri kalanı:

Abdullah Aymaz,
Mehmet Erdoğan Tüzün,
Nuri Metin,
M.İhsan Kalkavan,
Naci Tosun,
Ahmet Ak,
Demir Ali Bayraktar,
Nevzat Ayvacı,
İsmail Büyükçelebi,
İlhan İşbilen,
Mehmet Çelikel,
A.Rıza Tanrısever,
A.Kemal Turhan,
M.Deniz Katırcı,
Ömer Özgül,
Enver Özeren,
Ömer Uğur,
Cemil Koca.

Ayrıca;
Ramiz (Gülen) Efendi (babası),
Fuat Doğu,
Turgut Sunalp,
Kasım Gülek,
Şükrü Paşa (edirne müdafii, dedesi),
Bülent Ecevit,
Rafet Sezgin,
Graham Fuller,
Dr.Esad Keşşafoğlu
isimleri hemen öne çıkar. FETÖ'nün kuruluş aşamasında ve bugüne gelmesinde, bilinçli ya da bilinçsiz, bu kişilerin de çok büyük katkısı olduğu iddia edilir.

Cumhuriyet Senatosu B Grubu yenileme seçimi ve Millet Meclisi ara seçimi.

Cumhuriyet Senatosu A Grubu yenileme seçimi ve Millet Meclisi ara seçimi.

Kadıköy'de, Bahaettin Dedeşan adlı bir ülkücü, Hayko Gulis adlı bir Ermeni tarafından öldürüldü.

Sendika 15-16 Haziran kanununda yapılması planlanan değişiklik nedeniyle DİSK üyesi işçi grupları direniş başlattılar.

İşçi olaylarının yaygınlaşması üzerine İstanbul, Kocaeli merkez ve Gebze'de 16 Haziran 1970 ile 16 Eylül 1970 tarihleri arasında sıkıyönetim ilan edildi.

Demirel'in istifaya zorlanmasına, ABD iki nedenle gerek duymuştu.

Birincisi Demirel'in haşhaş üretimini durdurmaması,
ikincisi de tıpkı Menderes gibi Sovyetler ile yakınlaşma politikasının işaretlerini vermesi.

IMF, OECD, Dünya Bankası aracılığıyla Ford, Philips, Mobil, General Electric, ITT gibi dev tekellerin Türk ekonomisinin denetimini ele geçirmeye başladığı yıllarda, ülkesinde büyüyen krizin yaralarını, sömürgeleri üzerinden telafi etmeye çalışan ABD, dünyanın hammadde ve pazar vadeden bütün ülkeleri gibi Türkiye'ye karşı da "saldırgan" bir politika izlemeye başlamıştı.

ABD belgelerinde 12 Mart öncesi tavan yapan ABD karşıtlığının 1961 Anayasası'na bağlandığı görülmektedir. ABD buradan yola çıkarak, sermaye gücünü ülkeye rahatlıkla sokabilmek, dilediği yatırımları, dilediği koşullarda yapabilmek için önce "yasa yapıcı"yı denetimi altında tutmak istiyordu.

12 Mart Hareketi'nin ardından İstanbul, Kocaeli, Sakarya, Zonguldak, İzmir, Eskişehir, Ankara, Adana, Hatay, Diyarbakır ve Siirt illerinde 26 Nisan 1971-26 Eylül 1973 tarihleri arasında sıkıyönetim ilan edilmiştir.

ABD, Maliye Bakanı Mesut Erzen'in, uçak satın almak için yaptığı kredi başvurusunu da "haşhaş ekimi"ni gerekçe göstererek reddetmişti. 12 Mart Muhtırası'ndan sonra Erim hükümetinin ilk işi haşhaş ekimini yasaklamak oldu.

ABD buna karşılık taahhüt ettiği bedel olan ilk tazminatı 8 Şubat 1972'de ödedi (35 milyon TL). Türkiye'de haşhaş ekimi yeniden 1 Temmuz 1974'te Bülent Ecevit'in Başbakan, Necmettin Erbakan'ın Başbakan Yardımcısı olduğu CHP-MSP koalisyonu döneminde başlatıldı.

Haşhaş, Türkiye tarımının en büyük kazanç kaynaklarından birisidir. Haşhaş önemli bir yağ bitkisidir. Ülkemizin birçok yerinde oldukça kaliteli haşhaş yağı üretilir.

Fakat afyon kellelerini çizerek, temmuz başlarında sakızını almak yasaklanınca, o sakızın da içinde kaldığı tohumlardan üretilen yağ, içinde uyuşturucu sütün etkisi kaldığı için, eski kalitesinde olmuyordu. Eskiden yağmursuz yaz başında kelle çizilir, iki gün içinde o çizikten sakız çıkar ve güneşte kururdu. Toplanan sakızlar yalnızca devlete satılırdı. Devlet tarafından, yurt dışındaki ilaç fabrikalarına ihraç edilirdi.

Ameliyatlarda ve başka iyi yahut kötü amaçlarda kullanılacak bu ilacı; sömürgeci ülkeler laboratuarlarında sentetik olarak üretmeye başlayınca, bize ektirmemek ve ihraç ettirmemek için, ağır baskılarla tehditler yağdırdılar.

Bizdeki üretimi, kendimize yasaklattırdılar.

Kısa adı TÜSİAD olan Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği kuruldu.
Derneğin asli unsurları, yabancı sermayeli kuruluşlar olup… amacı Türk Hükümetlerinin faiz ve sermaye karşıtı politikalarını engellemektir. Yerli ve milli kalkınmayı ve sanayileşmeyi önlemek için faaliyet göstermiştir.
Örgütün kuruluşu, 20 Mayıs 1971'de hükumet tarafından resmen kabul edildi.

İdam kararı, diğer partilerin yanı sıra, CHP milletvekillerinin kabul oyları ile mecliste onandı.

CHP olağanüstü kurultayında delegelerin çoğunluğunun İsmet İnönü'nün isteğine karşı çıkıp çoğunluğu Ecevit yanlısı olan Parti Meclisi adaylarına oy vermesi üzerine CHP Genel Başkanı İsmet İnönü, 33,5 yıldır sürdürdüğü liderliğinden istifa etti.

CHP Genel Başkanlığına Bülent Ecevit'in seçilmesi ile "Değişmez Genel Başkan" İsmet İnönü, artık siyasetten ve CHP'den tümüyle dışlandı.

İnönü, 4 Kasım 1972'de CHP üyeliğinden, 14 Kasım 1972'de milletvekilliği görevinden istifa etti. 25 Aralık 1973 tarihinde vefat etti.

CHP'nin 30 Haziran 1972 günü başlayan 21. Kurultayı'nda genel başkanlığa Bülent Ecevit seçildi. Eski Başkan İsmet İnönü, Ecevit'i ayağa kalkarak selamladı.

Milli Nizam Partisinin kapatılmasının ardından Necmettin Erbakan, MSP'yi kurdu. Daha sonra Bülent Ecevit başkanlığında kurulan CHP-MSP koalisyonunda devlet bakanı ve başbakan yardımcısı olarak görev aldı. Ayrıca bu dönemde gerçekleşen Kıbrıs Barış Harekatı'na da destek verdi. Öte yandan 1975 yılında Adalet Partisi, Milli Selamet Partisi, Milliyetçi Hareket Partisi ile Cumhuriyetçi Güven Partisi arasında kurulan I. Milliyetçi Cephe Hükümeti'inde de yeniden başbakan yardımcısı oldu.

CHP Milletvekili İsmet İnönü, 'CHP'nin parti politikasının memleket için sakıncalı istikamet aldığı' gerekçesiyle gece geç saatlerde hem CHP'den, hem milletvekilliğinden istifa etti. İnönü, eski Cumhurbaşkanı olduğundan senatör olarak Cumhuriyet Senatosu'ndaki görevine devam etti.

Los Angeles Başkonsolosu Mehmet Baydar ve Konsolos Bahadır Demir, 78 yaşındaki Amerikan uyruklu Ermeni Gurgen (Karakin) Yanikiyan tarafından öldürüldü. Yanikiyan, Baydar ve Demir'i Türk-Ermeni dostluğunu geliştirme bahanesiyle kendi evine yemeğe çağırmıştı.

Millet Meclisi genel ve Cumhuriyet Senatosu C Grubu yenileme seçimleri.

Türkiye'nin müdahalesinden çekinen ve Türkleri ekonomik yoldan alt etmeyi yeğleyen Makarios'a karşı, süratle sonuç alınmasını arzulayan EOKA lideri Nikos Sampson, 15 Temmuz 1974 tarihinde, Yunan Cuntasının desteğiyle, adayı Yunanistan'a bağlamak amacıyla darbe gerçekleştirerek iktidarı kısa süreyle ele geçirdi.

Kıbrıs'ın egemenliğine ve toprak bütünlüğüne kasteden bu hareket karşısında Türkiye, 1960 Garanti Andlaşması çerçevesinde, önce İngiltere'ye ortak müdahale teklifinde bulundu. Türkiye, İngiltere'nin olumsuz cevap vermesi üzerine, Ada'daki Türklerin güvenliğini de dikkate alarak 20 Temmuz 1974 günü Barış Harekatı'nı başlattı.

Böylece Kıbrıs'ın Yunanistan'a ilhakı önlendi ve Kıbrıs Türk Halkının varlığı da güvence altına alındı.

Türk Barış Harekatı aynı zamanda, Yunanistan'da 1967'den beri devam eden Cunta idaresinin de sonu olmuş ve ülkeye demokrasi getirmiştir.

Kıbrıs Harekatı sırasında İstanbul, Ankara, Tekirdağ, Kırklareli, Edirne, Çanakkale, Balıkesir, Manisa, İzmir, Aydın, Antalya, Muğla, Adana, İçel ve Hatay illerinde 20 Temmuz 1974 ile 2 Eylül 1975 tarihleri arasında sıkıyönetim ilan edilmiştir.

Türkçesi "Ermenistan'ın Özgürlüğü İçin Gizli Ermeni Ordusu" anlamına gelen ve İngilizcesi "Armenian secret army for the liberation of Armenia" olan ASALA örgütü, 1975-1985 tarihleri arasında faaliyet gösterdi. Örgüt 1915 yılında yapıldığı iddia edilen "sözde Ermeni Soykırımını" kabul ettirmek ve Türkiye'nin doğusundaki Van, Kars, Ardahan, Erzurum illeri ile Sovyet Ermenistan'ı kapsayan bağımsız bir Ermenistan kurmak amacıyla birçok kanlı eylemde bulunmuştur.

1975 yılında Lübnan, Beyrut'ta kurulduğu değerlendirilmektedir. Ermeni terörist örgüt, 10 yıl içinde toplam 21 ülkede 110 silahlı ve kanlı eylem yapmıştır ve 42 Türk diplomatın failleridir. Eylemleri ve suikastleri sonucu 46 kişi ölmüş, 299 kişi ise yaralanmıştır.

Fransa ve Yunanistan ASALA örgütüne yardım ve yataklı etmiştir. ASALA yaptığı bir açıklamada PKK ile işbirliği yapacaklarını ilan etmiştir.

Militanlarının Milli İstihbarat Teşkilatı tarafından imha edilmesi ve kurucularından olan Agop Agopyan'ın arabasına bomba konulup öldürülmesi gibi nedenlerle etkisini kaybetmiş ve PKK örgütüne temel yapı olmuştur.

CHP Genel Başkanı Ecevit, Gerede'de konuşma yaparken saldırıya uğradı.

Cumhuriyet Senatosu B Grubu yenileme seçimi ve Millet Meclisi ara seçimi.

Türkiye'nin Paris Büyükelçisi İsmail Erez ve makam şoförü Talip Yener büyükelçilik yakınlarında pusuya düşürülerek öldürüldü.

Türkiye'nin Avusturya Büyükelçisi olarak görev yaptığı Viyana'da, Ermenistan'ın Kurtuluşu için Ermeni Gizli Ordusu (ASALA) mensubu teröristler tarafından düzenlenen suikast sonucu yaşamını yitirdi.
Tunalıgil, şehit edilen ilk Büyükelçimizdir.

Türkiye'nin Beyrut Büyükelçiliği Başkatibi Oktar Cirit, bir salonda otururken Ermeni terörizminin kurbanı oldu. Saldırıyı ASALA üstlendi.

Maocu (Çin) ve Moskovacı olarak bölünen Türk Solu, kendi yazılı mecmualarında birbirlerine düşmanca yazılar yazdırılarak büyük bir oyunun içine sürüklendiler.

Sol'un bütün fraksiyonlarının katıldığı 1 Mayıs 1977 Taksim toplantısında, DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler'in konuşma yaptığı sırada
• Silah sesleri duyuldu.
• Binlerce insan birbirini eze eze kaçışmaya başladı. Ancak kaçış yolunda ki Kazancı yokuşu bir kamyon ile kapatılmıştı. Burada muazzam bir izdiham meydana geldi.
• Daha ilk şok atlatılmadan, Sular İdaresi ve İntercontinetal Oteli'nden (The Marmara Otel) kalabalığın üzerine uzun namlulu silahlarla ateş edilmeye başlandı.
• Bu sırada, nerden geldiği bilinmeyen bir panzer alana girerek işçilerin üzerine su sıkmaya ve kalabalığı çiğnemeye başladı.
• Bu kaçışmanın ortasında, beyaz bir Renault marka arabadan göstericilerin üzerine ateş açıldı.

Kanlı 1 Mayıs'da, 34 kişi hayatını kaybederken 126 kişi ise yaralandı. Ölenlerin 5'i kurşunlanarak geri kalan 29 kişi ise ezilerek hayatını kaybetti. Yaralıların 39'u çeşitli yerlerinden silahla vurulmuşlardı.

1 Mayıs Olayları hiçbir zaman tam olarak aydınlatılmadı. Olaydan bir gün önce otele CIA ajanlarının yerleştiği ve olaydan sonra kayıtların silindiği iddia edildi.

Aynı dönemde MİT tarafından Başbakan Süleyman Demirel'e olası bir darbe için telkinde bulunuldu. İzleyen günlerde Bülent Ecevit'e İzmir'de Havaalanında suikast düzenlenince Kara Kuvvetleri Komutanı 1 Haziran 1977 tarihinde emekliye sevk edildi.

Ecevit çifti seçim gezisi için uçakla geldikleri İzmir Çiğli Havaalanında parti otobüsüne binerken uzun menzilden bir el ateş edildi. Kurşun, Ecevitlerin yakın arkadaşı olan Mehmet İsvan'ın bacağına isabet etti.

Kullanılan silahın Türkiye'ye emniyet personeli için az miktarda getirilen özel bir silah olduğu ve kullanılan kurşunun kimyasal bir zehir içerdiği iddia edildi. Ancak olayın üzerine hiç bir zaman gidilmedi.

Türkiye'nin Vatikan Büyükelçisi Taha Carım, büyükelçilik ikametgahının önünde iki örgüt militanı tarafından çapraz ateşle öldürüldü.

44 yaşında ki, Ankara Cumhuriyet Başsavcısı Doğan Öz, evinin önünde 6 kurşunla öldürüldü. Doğan Öz, Devlet içinde ki illegal yapılanmalar ve bu yapılanmaların CIA ve MOSSAD tarafından yönetildiğine dair Rapor hazırlamıştı.

Malatya Belediye Başkanı. Kendisine posta yoluyla gönderilen bombalı bir paketin elinde patlaması sonucu, gelini ve iki torunuyla birlikte Malatya'da hayatını kaybetti.

Olaydan sonra, suikast amacı olarak planladığı üzere, Malatya'da çok büyük gerginlikler yaşandı. 18 Nisan 1978 Salı günü sabahın erken saatlerinden itibaren kente, komşu il ve ilçelerden, köylerden akın akın insan gelmeye başladı.

Belediye Başkanı Hamit Fendoğlu'nun öldürülmesinin üzerine kurgulanan Malatya Olayları, yüzleri kapalı olan ve kim oldukları bilinmeyen kişilerin alevi vatandaşlara ait ev ve iş yerlerini talan edip yakması ve belediye hopörlörlerinden dini duyguları kışkırtan yayınlar yapılması ile körüklenmişti.

Nihayetinde 8 kişinin öldüğü olaylar, yine planlı bir katliam olarak tarihe geçti.

Türkiye'nin Madrid Büyükelçisi Zeki Kuneralp'in makam aracına 3 terörist tarafından ateş açılması ile eşi Necla Kuneralp ve emekli büyükelçi Beşir Balcıoğlu hayatlarını kaybettiler. Bu olayda makam şoförü İspanyol Antonyo Torres de kurşunların hedefi oldu.

Hacettepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Bedrettin Cömert cinayeti.

PKK, Türkçe tam adı ile Kürdistan İşçi Partisi, Türkiye'nin doğu ve güneydoğusu, Irak'ın kuzeyi, Suriye'nin kuzeydoğusu ve İran'ın kuzeybatısını kapsayan bölgede devlet kurmayı amaçlayan ve bu amaçla söz konusu toprakların Türkiye sınırları dahilinde kalan kısmına sahip olabilmek için silahlı eylemler düzenleyen Ermeni kökenli terör örgütü kuruluşunu ilan etti.

Yaygın şiddet hareketleri gerekçesi ile Adana, Ankara, Bingöl, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, İstanbul, Kahramanmaraş, Kars, Malatya, Sivas, Urfa, Adıyaman, Hakkari, Diyarbakır, Mardin, Siirt, Tunceli, İzmir, Hatay, Ağrı illerinde 26 Aralık 1978-12 Eylül 1980 tarihleri arasında sıkıyönetim ilan edildi.

Dönemin Milliyet Gazetesi'nin Genel Yayın Yönetmeni olan Abdi İpekçi, 1 Şubat 1979 yılında Mehmet Ali Ağca tarafından öldürüldü. Emri veren kişiler yada örgütler bulunamadı.

Mehmet Ali Ağca'ya, daha sonra, uluslararası odaklar tarafından PAPA'ya suikast düzenletildi.

Adana Emniyet Müdürü Yurdakul, göreve giderken otomobili tarandı.

Türkiye'nin Lahey Büyükelçisi Özdemir Benler'in oğlu Ahmet Benler, silahlı saldırı sonucu katledildi.

İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekan Yardımcısı Ümit Doğanay cinayeti.

İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyelerinden Cavit Orhan Tütengil cinayeti.

Türkiye'nin Paris Turizm Müşaviri Yılmaz Çolpan bir saldırı sonucu öldürüldü.

Türkiye'nin Vatikan Büyükelçisi Vecdi Türel'in makam aracı kurşun yağmuruna tutuldu. Türel ve koruma görevlisi Tahsin Güvenç saldırıdan yaralı olarak kurtuldular.

1979 da Cumhuriyet Senatosu Başkanı olan Çağlayangil, 06.04.1980 ile 12.09.1980 tarihleri arasında Cumhurbaşkanlığına "Senato Başkanı" olarak vekalet etmiştir.

Ümit Kaftancıoğlu, uzun süre öğretmenlik yaptıktan sonra görevinden uzaklaştırılmış, ardından TRT'de çalışmaya başlamıştı. Ahmet Mustafa Kıvılcım isimli şahıs tarafından öldürüldü.

Milliyetçi Cephe hükümetinin Gümrük ve Tütün Bakanı olan Gün Sazak, eşi ile gittiği bir ziyaretten döndönüşünde saldırıya uğradı. Gün Sazak evinin önünde, Dev-Sol örgütü tarafından çapraz ateşe alınarak öldürüldü.

Bu olayların Çorum'da planlanmasının en büyük nedeni, Çorum'un alevi ve sunni vatandaşların beraberce yaşadıkları bir şehir olmasıdır.

Maraş olaylarının da planlayıcı olduğu düşünüşen ABD ajanı Alexader Pech'in Çorum olaylarını planladığı değerlendiriliyor.

Çorum Olayları, Milliyetçi Hareket Partisi'nin önde gelen gümrük ve tekel eski bakanı Gün Sazak'ın 27 Mayıs 1980'de Ankara'da Devrimci Sol tarafından öldürülmesi üzerine kurgulandı. İçme sularının zhirlendiği ve Allaaddin Cami'nin komünistler tarafından yakıldığı yalanları yayılarak, 28 Mayıs 1980 günü başlatılan Çorum Olayları, 10 Temmuz 1980'e (yaklaşık 1,5 ay) kadar devam etti. Saldırılarda 57 Alevi yurttaşın öldürülmesi, 300'e yakın yurttaşın yaralanması üzerine Katliam halini aldı. 300'e yakın ev ve işyeri ise tahrip edilerek yıkıldı.

1971-1972 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti'nin Başbakan'ı olan Nihat Erim, 1980 yılında suikaste uğradı.

Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan'ın idam edilmesine kadar varacak Balyoz Harekatı olarak bilinen uygulamanın başlatılması nedeniyle Balyoz lakabı ile bilinir.

19 Temmuz 1980 tarihinde İstanbul Dragos'taki evinin yakınlarında Mahir Çayan ve arkadaşlarının intikamının alınması görütünsü altında Dev-Sol üyeleri tarafından suikast sonucu öldü.

DİSK Başkanı Kemal Türkler evinin önünde öldürüldü.

Türkiye'nin Atina Büyükelçisi idari Ataşesi Galip Özmen ile 14 yaşındaki kızı Neslihan Özmen, bir silahlı saldırıya kurban gitti. Galip Özmen'in eşi Sevil Özmen ve oğulları Kaan Özmen olaydan yaralı olarak kurtuldular.

Dönemin Genel Kurmay Başkanı Kenan Evren ve Kuvvet komutanı arkadaşlarının gerçekleştirdiği 12 Eylül darbesi üzerine yurdun bütününde 12 Eylül 1980 ile 19 Temmuz 1987 tarihleri arasında sıkıyönetim ilan edildi.

Söz konusu darbe ABD yönetiminde "Bizim Çocuklar başardı. " olarak yankılanmıştı.

Türkiye'nin Paris Büyükelçiliği basın danışmanı Selçuk Bakkalbaşı, uğradığı silahlı saldırı sonucu hayatını kaybetti.

Türkiye‘nin Avustralya Başkonsolosu Şarık Arıyak ile koruma görevlisi Engin Sevet ASALA tarafından katledildi.

Türkiye'nin Paris Büyükelçiliği çalışma Ataşesi Reşat Moralı ile din görevlisi Tecelli Arı, çalışma Ataşeliği önünde silahlı saldırıya uğradı. Moralı saldırı sırasında hayatını kaybetti, din görevlisi Arı ise ağır yaralı olarak kaldırıldığı hastanede hayatını kaybetti. Saldırıyı Ermeni ASALA örgütü üstlendi.

Türkiye'nin Kopenhag çalışma Ataşesi Cavit Demir, oturduğu apartman asansöründe uğradığı silahlı saldırıdan yaralı olarak kurtuldu.

Papa II.Jean Paul'e Mehmet Ali Ağca suikast düzenledi. Papa II. Jean Paul yaralı kurtuldu.

Türkiye'nin Cenevre Başkonsolosluğu sözleşmeli sekreteri Mehmet Savaş Tergüz, uğradığı saldırı sonucu hayatını kaybetti. Saldırıyı ASALA örgütü üstlendi. Olaydan sonra yakalanan Lübnan asıllı Mardinos Camgozyan 15 yıl ağır hapis cezasına çarptırıldı.

TRT Kütüphanesi ve Radyo Müzesi açıldı.

Pancarköy, Babaeski'de gerçekleştirilen 'Sonbahar Tatbikatı 81' de, Northrop F-5 tipi bir jet uçağı karargah üzerine düştü. Kazada 35 asker hayatını kaybederken, 72 asker de yaralı olarak kurtuldu.

Türkiye'nin Paris Başkonsolosluğu ile kültür Ataşeliği'nin bulunduğu binayı işgal eden 4 örgüt üyesi, 56 Türk görevli ve vatandaşı rehin aldı. Teröristler, kendilerine müdahale etmek isteyen güvenlik görevlisi Cemal Özen'i öldürdüler. Başkonsolos Kaya İnal'ı yaraladılar. Olayı ASALA üstlendi. Saldırıyı gerçekleştiren militan 4 saldırgan Vasken Sakosesliyan, Kevork Abraham Gözliyan, Aram Avedis Basmacyan ve Agop Abraham Turfanyan 31 Ocak 1984'te Fransa'da 7'şer sene hapis cezasına çarptırıldı. Mahkemenin sonucu Türkiye'de tepkiyle karşılandı.

Türkiye'nin Roma Büyükelçiliği ikinci katibi Gökberk Ergenekon yolda yürürken uğradığı saldırıdan hafif yaralarla kurtuldu.

Avrupa'da bulunan "Ermeni Öğrenciler Birliği" ile "'Kürt Öğrenci Derneği", Londra'da ortak bildiri yayınladılar.

Türkiye'nin Los Angeles Başkonsolosu Kemal Arıkan öldürüldü. Arıkan'ın katili Taşnak militanı Hampig Sasunyan, müebbet hapis cezasına çarptırıldı.

Türkiye'nin Ottowa Büyükelçiliği Ticaret Müşaviri Kani Güngör, uğradığı silahlı saldırı yaralandı.

Erzincan'ın Refahiye ilçesinde ABD ye ait bir askeri uçak düştü. Kazada 28 kişi hayatını kaybetti.

Türkiye'nin Boston Fahri Başkonsolosu Orhan Gündüz, uğradığı silahlı saldırıda hayatını kaybetti.

Türkiye'nin Lizbon Büyükelçiliği idari Ataşesi Erkut Akbay otomobilinde uğradığı silahlı saldırıda öldürüldü; eşi Nadide Akbay yaralı olarak kaldırıldığı hastanede hayatını kaybetti.

Türkiye'nin Rotterdam Başkonsolosu Kemal Demirer'e konutu önünde yapılan silahlı saldırıdan yara almadan kurtulurken, saldırgan yaralı olarak yakalandı.

2 ASALA örgüt üyesi Ankara Esenboğa Havalimanında düzenlediği silahlı baskında 8 kişi öldü, 72 kişi yaralandı. Bu eylem ASALA'nın Türkiye'deki ilk eylemi oldu. 10 Ağustos 1982 günü, Artin Penik adlı Ermeni, Esenboğa katliamından duyduğu üzüntüyü dile getirerek, kendini yakmak suretiyle Ermeni terörünü lânetledi.

Türkiye'nin Ottowa Büyükelçiliği Askeri Ataşesi Atilla Altıkat silahlı saldırı sonucu öldü.

Türkiye'nin Burgaz Başkonsolosluğu idari Ataşesi Bora Süelkan öldürüldü.

Yapılan Halk Oylaması ile 1982 Anayasası yürürlüğe girdi. Kenan Evren Cumhurbaşkanı seçildi.
Oylama, % 8. 6 Hayır'a karşı % 91. 4 Evet oyuyla kabul edildi.

THY'nin Paris-İstanbul-Ankara seferini yapan Boeing 727 tipi "Afyon" adlı uçağı, Ankara Esenboğa Havalimanına inişi sırasında, sis ve kar yağışı nedeniyle piste çakıldı. 60 yolcudan 47'si öldü, 22 kişi yaralandı.

Türkiye'nin Belgrad Büyükelçisi Galip Balkara'ya 2 örgüt üyesi tarafından silahlı saldırı düzenlendi. Olayda ağır yaralanan Balkar, 11 Martta hayatını kaybetti. Olayda bir Yugoslav öğrenci de öldü. Saldırıyı yapan Kirkor Levonyon ile Raffi Aleksandr olaydan tam bir yıl sonra 9 Mart 1984'de 20'şer yıl ağır hapis cezasına çarptırıldılar.

Anavatan Partisi (ANAP) Turgut Özal başkanlığında kuruldu.

12 Eylül Darbesi'nden sonra kurulmuş merkez sol bir Türk siyasal partisidir.

20 Mayıs 1983'te kurulmuş, 2 Kasım 1985'te Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) ile birleşerek Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) adını almıştır. Bu partiyle, Cumhuriyet Halk Partisi'nin (CHP) 12 Eylül Darbesi'nden sonra kapatılmasının siyasal yaşamda yarattığı boşluğun doldurulması amaçlanmıştır.

Halkçı Parti 12 Eylül 1980 Darbesinden sonra başbakanlık müsteşarlığı yapan, CHP'nin eski genel başkan İsmet İnönü'nün de özel kalem müdürlüğünü yapmış olan Necdet Calp ve arkadaşları tarafından kuruldu. Mucip Ataklı, Ahmet Kemal Aydar, Engin Aydın, Neriman Elgin, Fahrettin Özdilek, Mustafa Kemal Palaoğlu, Bahriye Üçok da kurucular arasındaydı. Calp genel başkan, Yılmaz Hastürk de genel sekreter oldu.

29 Haziran 1985'te yapılan HP Büyük Kongresi'nde parti yönetimi önemli ölçüde değişti; daha önce partinin genel sekreterliğinde bulunan Aydın Güven Gürkan genel başkan, Halil İbrahim Şahin de genel sekreter oldu. Gürkan'ın başkanlığında HP, SODEP ile birleşmek için yoğun girişimlerde bulundu. 17 Ağustos 1985'te Halkçı Parti Küçük Kurultayı toplandı ve SODEP ile birleşilmesi yolunda ilke kararı aldı. 21 Eylül'de iki parti arasında birleşme protokolü imzalandı. 2 Kasım'da toplanan HP Olağanüstü Kurultayı partinin tüzük ve programıyla birlikte adını da Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) olarak değiştirdi.

12 Eylül Darbesi'nden sonra 1983'te siyasi faaliyetler serbest bırakılınca, kapatılan CHP tabanını sahiplenmek için kurulmuştur.

Prof. Erdal İnönü tarafından kurulmuştur. Ancak MGK'nın kurucuları sürekli veto etmesi nedeniyle parti ancak 8 Eylül 1983'te kurucularını tamamlayabildi ve bu nedenle 6 Kasım seçimlerine katılamadı. Partinin ilk genel başkanı Erdal İnönü veto edilince yerine Cezmi Kartay genel başkan oldu. Ancak MGK'nın veto yetkisi kalkınca İnönü, 17 Aralık 1983 tarihinde genel başkanlığa döndü.

13 Nisan 1984'te toplanan SODEP 1. Olağan Kurultayı'nda Genel Başkan İnönü, solda tek çatının şart olduğunu belirtti. Ardından 13 Temmuz'da İnönü ve Halkçı Parti Genel Başkanı Necdet Calp iki partinin birleşmesi için prensip kararı aldılar. Haziran 1985'te Aydın Güven Gürkan Halkçı Parti genel başkanı seçildi. Gürkan da birleşmeden yana olduğunu belirtti. 16 Eylül 1985'te SODEP ve Halkçı Parti'nin birleşme protokolü imzalandı. 2 Kasım'da Halkçı Parti kurultay toplandı ve partinin adı Sosyal Demokrat Halkçı Parti olarak değiştirildi. 3 Kasım'da SODEP kurultayı toplandı ve partinin feshedilerek SHP'ye katılması kararlaştırıldı. Böylece SODEP'in hukukî varlığı sona erdi.

Ermeni Terör Örgütü ASALA, 15 Temmuz 1983'te, Fransa'da, THY'nin Paris Orly Havalimanı'ndaki bürosu önünde bomba patlattı. Olayda, 2'si Türk, 4'ü Fransız, 1'i Amerikalı, 1'ide İsveçli olmak üzere 8 kişi öldü. 28'i Türk, 56 kişi de yaralandı. Bu olay tarihe "Orly Katliamı" olarak geçti.

İstanbul Kapalıçarşı'da bir Ermeni terörist tarafından halkın üzerine ateş açıldı. Olayda 2 kişi hayatını kaybetti ve 21 kişide yaralandı. Saldırgan olay yerinde öldürüldü.

Doğru Yol Partisi (DYP) kuruldu.

Türkiye'nin Brüksel Büyükelçiliği idari Ataşesi Dursun Aksoy silahlı saldırı sonucu hayatını kaybetti.

Ali Türkmen Genel Başkanlığında kurulan parti MSP görüşlerini benimsiyordu. 6 Eylül 1987'de yapılan halk oylaması ile bazı eski siyasi parti liderlerine siyaset yapma yasağı kaldırılınca, MSP eski başkanı Necmettin Erbakan, 11 Ekim 1987 tarihinde Refah Partisi genel başkanlığına seçildi. 21 Mayıs 1997'de Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Vural Savaş, iktidarda iken RP hakkında, "Lâik Cumhuriyet ilkesine aykırı eylemleri" gerekçesiyle dava açtı.

Refah Partisi, 8 ay süren dava sonunda, 16 Ocak 1998'de Anayasa Mahkemesi tarafından kapatıldı. Necmettin Erbakan, Şevket Kazan, Ahmet Tekdal, Şevki Yılmaz, Hasan Hüseyin Ceylan ve İbrahim Halil Çelik'e 5 yıl süreyle siyaset yasağı getirildi. Kapatılma gerekçesinde, parti görevlilerinin laiklik karşıtı eylemleri, devletin kurucusuna karşı suçlamaları ve türbanla ilgili siyaseti de kanıtlar arasında sayıldı.

Türkiye'nin Lizbon Büyükelçiliği 5 örgüt üyesi tarafından basıldı ve büyükelçilik müsteşarı Yurtsev Mıhçıoğlu'nun eşi Cahide Mıhçıoğlu hayatını kaybetti. Portekiz polisi, düzenlediği operasyonla rehineleri kurtardı, 5 terörist operasyon sonucu ölü ele geçirildi. Saldırıyı "Ermeni Devrimci Ordusu" adlı örgüt üstlendi. Örgüt, üyelerinin öldürülmesi nedeniyle Portekiz Başbakanı Mario Soarez'i ölümle tehdit etti.

OHAL ilan edildi.
Bitlis, Çanakkale, Sinop, Kastamonu'da 19.7.1984 tarihine kadar,
Çankırı, Gümüşhane, Isparta, Kırşehir'de 19.11.1984 tarihine kadar.

Türkiye'nin Tahran Büyükelçiliği Ticaret Müşavir Yardımcısı Işıl Ünel'in otomobiline bomba yerleştirmeye çalışan terörist bombanın elinde patlaması sonucu öldü.

Türkiye'nin Tahran Büyükelçiliği Başkatibi Hasan Servet Öktem ve Büyükelçi Ataşesi Yardımcısı İsmail Pamukçu, evlerinin önünde uğradıkları silahlı saldırıda yaralandılar.

Türkiye'nin Tahran Büyükelçiliği sekreteri Şadiye Yönder'in eşi, İran ile Türkiye arasındaki ticaret yapan işadamı Işık Yönder bir ASALA militanı tarafından öldürüldü.

Türkiye'nin Viyana Büyükelçiliği çalışma Ataşesi Erdoğan Özen, otomobiline yerleştirilen bombanın patlaması sonucu hayatını kaybetti. Ermeni devrimci ordusu adlı örgüt eylemi üstlendi.

OHAL ilan edildi. Aydın, Balıkesir Niğde'de 19.11.1984 tarihine kadar… Amasya, Rize, Sakarya'da 19.3.1985 tarihine kadar… Çorum'da 19.7.1985 tarihine kadar OHAL uygulandı.

Terör örgütü PKK, 15 Ağustos 1984 akşamı saat 21.30'da Siirt Eruh ve Hakkari Şemdinli'de ilk eylemini gerçekleştirdi. 1 asker şehit oldu, 9 asker ile 3 sivilin yaralandı.

OHAL ilan edildi. Denizli, Eskişehir, Giresun, Manisa, Uşak'ta 19.3.1985 tarihine kadar OHAL uygulandı.

Türkiye'nin BM temsilciliğinde görevli Enver Ergun, aracına yerleştirilen bombanın patlaması sonucu yaşamını yitirdi. Bu olayı yine "Ermeni Devrimci Ordusu" adlı örgüt üstlendi.

OHAL ilan edildi. Antalya, Samsun, Tokat, Trabzon, Zonguldak'ta 19.7.1985 tarihine kadar… Kahramanmaraş, Kocaeli'de 19.11.1985 tarihine kadar… Bursa, Malatya, Mersin'de 19.3.1986 tarihine kadar… Sivas'da 19.7.1986 tarihine kadar OHAL uygulandı.

OHAL ilan edildi. Edirne ve Erzincan'da 19.11.1985'e, Artvin'de 19.3.1986'ya, Ordu'da 19.7.1986'ye, Ankara ve İzmir'de 19.11.1986 tarihine kadar OHAL uygulandı.

OHAL ilan edildi.
Adıyaman, Erzurum, Gaziantep'de 19.3.1986 tarihine kadar.
Kars'ta 19.11.1986 tarihine kadar,
Ağrı, Adana, Hatay'da 19.3.1987 tarihine kadar,
İstanbul'da 19.7.1988 tarihine kadar

OHAL ilan edildi.
Şanlıurfa'da 19.03.1987,
Elazığ'da 19.03.1993,
Bingöl'de 6.10.1997,
Tunceli'de 30.07.2002 tarihlerine kadar.

Anavatan Partisi'nin olağan genel kongresi yapıldığı sırada gerçekleşmiştir. Özal konuşma yapmak için kürsüye çıktıktan kısa bir süre sonra saat 12:18'de Kartal Demirağ adlı bir saldırgan tarafından iki kez ateş edilmiş ve kurşun Özal'ın önünde bulunan mikrofonun ayağında sekip sağ el başparmağını yaralamıştır.

Özgürlük isteyen halk tarafından Tiananmen Meydanında gösteriler yapıldı ve 200 kişi yaşamını yitirdi.

Türk Hukuk Kurumu Başkanı Prof. Dr. Muammer Aksoy, düzenlenen bir suikast sonucu öldürüldü.

Hürriyet Gazetesi Genel Yayın Müdürü olan Çetin Emeç, şoförü Sinan Ercan'la beraber öldürüldü.

2000 yılında yakalanan İrfan Çağrıcı ve 4 arkadaşına idam cezası verildi. Sanıkların bu cezaları daha sonra müebbete çevrildi.

Genel Başkan: Fehmi Işıklar

1958-1965 yılları arasında Tekirdağ, Gemerek, Türkili, Altındağ ve Sivas'ta müftülük yapan Dursun 4 Eylül 1990 tarihinde İstanbul Koşuyolu'ndaki evinin yakınlarında teröristler tarafından silahla vurularak öldürüldü. Cinayetin ardından evinde, yatağının üzerine ise "Kutsal Terör Hizbullah" kitabı bırakılmıştı.

ANKARA Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi ve SHP parti meclisi üyesi Eski Milletvekili Doç. Dr. Bahriye Üçok, evine kargoyla gönderilen 2 kitaba yerleştirilmiş bombanın patlaması sonucu hayatını kaybetti. Üçok, o dönemde partisi Sosyal demokrat Halkçı Parti (SHP) için bir laiklik raporu hazırlıyordu.

MİT'te uzun yıllar çalışan ve önemli görevlerde bulunan Ferdi Tamer, silahlı saldırı sonucu şehit edildi. Aynı dönemde 5 ay içerisinde 6 MİT mensubu suikasta kurban gitti.

Bakanlar Kurulu, Kürtçe konuşma ve şarkı söylemeyi serbest bıraktı.

20 Ekim 1991 Genel Seçimlerinde, SHP ile Halkın Emek Partisi ittifak yaptı.

Fehmi Işıklar, Salih Sümer, Mahmut Uyanık, Sedat Yurttaş, Hatip Dicle ve Leyla Zana Diyarbakır'dan;
Ahmet Türk ve Mehmet Sincar, Ali Yiğit Mardin'den;
Mahmut Alınak, Orhan Doğan ve Selim Sadak Şırnak'tan;
Zübeyir Aydar, Naif Güneş, Siirt'ten;
Nizamettin Toğuç, Batman'dan; Remzi Kartal Van'dan; Sırrı Sakık Muş'tan; Mahmut Kılıç Adıyaman'dan, Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) listesinden 19. dönem milletvekilleri olarak TBMM'ye girdiler.

Bu milletvekilleri, SHP'den ayrılarak kendi parti gruplarını kurdular.

ABD'li Çekiç Güç'ün, PKK'ya yardım ve yataklık yaptığı ilk kez basında yer buldu.
Çekiç Güç uçaklarının Bisi Yaylası'na yardım malzemesi attığına dair haberler basında yer aldı.